Congres van Wenen

Het Congres van Wenen werd gehouden om na de val van Napoleon de verhoudingen in Europa vast te stellen. De Franse Revolutie en de Napoleontische tijd hadden de kaart van Europa sterk veranderd. Een staatkundige herordening was daarom nodig. Het congres begon in september of oktober 1814 (er zijn verschillende bronnen met verschillende data) en eindigde op 9 juni 1815.

Er is geen duidelijk begin of eind aan te wijzen voor het congres. Het is meer een verzamelnaam voor een proces dat in de zomer van 1812 begon en in 1822 werd afgerond. Het had als gemeenschappelijk element dat iedere deelnemer doodsbang was door de anderen buitenspel te worden gezet in een strijd om gebied, macht en invloed. Het bijzondere aan dit congres was dat er slechts één zitting plaatsvond en dat de discussies ergens anders plaats hadden en de beslissingen ook elders werden genomen.

Het congres

Dankzij Napoleon was het eeuwenoude Heilige Roomse Rijk verdwenen en had Frankrijk grote gebieden veroverd: de Nederlanden (de Oostenrijkse Nederlanden  en de Republiek), de Franstalige delen van Zwitserland (Romandië) en het (Duitse) Rijnland.

Een aantal van de aanwezigen, de oerconservatieve aristocraten, wilden de vooroorlogse situatie, inclusief de grenzen, weer herstellen. Een meerderheid zag de noodzaak om de kaart van Europa te vereenvoudigen, samen met een sanering van de wirwar van heerlijke rechten. Napoleon had veel staten al samengevoegd en het veelal plaatselijke recht vereenvoudigd en nationaal gelijkgeschakeld. Ook zijn invoering van een betere administratie van bijvoorbeeld de burgerlijke stand wilde men handhaven. Dit waren 'praktische' verbeteringen waar iedereen de waarde van kon inzien. De oorspronkelijke idealen van de Franse Revolutie (vrijheid, gelijkheid en broederschap; door Napoleon zelf ook met voeten getreden) wilden de verzamelde aristocraten níet overnemen, want dat zou een aantasting van hun aloude rechten en privileges inhouden.

Het congres was een poging om een situatie tussen de vier grote Europese staten (Verenigd Koninkrijk, Pruisen, Rusland en Oostenrijk; de overwinnaars van Napoleon) te creëren die voor een eeuw gehandhaafd kon blijven. Dit leidde ertoe dat expansiedrang van de Europese machten zich daarna richtte op kolonisering van het Afrikaans en Aziatisch continent. Tijdens dit congres kwamen twee grote tegenstellingen naar boven: enerzijds het wederzijdse wantrouwen tussen het Verenigd Koninkrijk en Rusland en anderzijds de rivaliteit tussen Pruisen en Oostenrijk.

De slotakte van 121 artikelen, met alle congresbesluiten en overeenkomsten, was klaar op 8 juni. Zij werd een dag later in de ontvangstzaal van de Hofburg van Wenen voorgelezen in aanwezigheid van alle partijen. Alle gedelegeerden, op Kardinaal Ercole Consalvi en de Spaanse vertegenwoordiger de Markies van Labrador na, zetten op 26 juni 1815 de goedkeurende handtekening. Napoleon was op 18 juni inmiddels definitief verslagen in de Slag bij Waterloo. In aanvulling op deze slotakte werd op 20 november 1815 het Verdrag van Parijs (1815) ondertekend door de vijf grote mogendheden: Frankrijk, Oostenrijk, Rusland, het Verenigd Koninkrijk en Pruisen.

Besluiten

Versterking van (vroegere) staten als tegenwichten (en buffer) voor Frankrijk:

  1. Oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
  2. Oprichting van het Groothertogdom Luxemburg
  3. Sardinië werd uitgebreid met de Republiek Genua
  4. Pruisen kreeg de noordelijke delen van Saksen, Westfalen en bijna de hele linker Rijnoever
  5. Pruisen droeg zijn voormalige Kleefse enclaves, gelegen in de Liemers en de Over-Betuwe, over aan Nederland.
  6. De Oostenrijkers kregen Milaan terug, kregen Venetië en Lombardije extra, maar ze veloren de Oostenrijkse Nederlanden.
  7. Frankrijks territorium werd teruggebracht tot dat van 1792

 Andere besluiten:

  1. Het Heilige Roomse Rijk werd niet hersteld.
  2. De Duitse nationalistische roep om een verenigd vaderland werd genegeerd
  3. De resterende Duitse staten werden verenigd in de Duitse Bond.
  4. De koninkrijken Beieren, Württemberg, en Saksen behielden hun status.
  5. Het Pools-Saksische vraagstuk werd opgelost.
  6. Alexander I van Rusland kreeg slechts een deel van Polen
  7. Talleyrand, Castlereagh, en Metternich tekenden een geheim verdrag
    Hierin werd besloten ten strijde te trekken tegen Rusland en Pruisen, als dit nodig zou zijn. Talleyrand versterkte zo de positie van Frankrijk.
  8. Erkenning van Zwitserlands neutraliteit als statenbond met 22 kantons. 

Nasleep

Door het Congres kwam Europa tot stilstand. De herstelde orde zou niet voor onbeperkte tijd stand houden. De ideeën van de Franse Revolutie en de Verlichting, hadden overal al wortel geschoten. Dit leidde tot een reeks staatkundige veranderingen:

-  Het uiteenvallen van het Osmaanse Rijk;
-  De opkomst van de ‘Franse’ ideeën in Servië, Griekenland, Roemenië (Osmaanse gebieden) en Oostenrijk;
-  Het uiteenvallen van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1830;
-  Het uitbreken van opstanden in Servië eveneens in 1830;
-  Het plaats hebben van liberale revoluties in 1830 en in het ‘revolutiejaar’ 1848;
-  Het plaats maken van de Bourbons voor het Tweede Franse Keizerrijk;
-  Het tot stand komen van een Italiaanse eenheidsstaat rond 1860;
-  Het uiteenvallen van de Duitse Bond in 1866.
-  De dominantie van Pruisen in Noord-Duitsland
(zodat het de keten van gebeurtenissen in kon zetten die leidden tot de oprichting van het Duitse Keizerrijk in 1871).

Sommige historici zijn van mening dat het Congres zijn hoofddoel (een kader te scheppen voor een Europese vredesregeling) gerealiseerd heeft. Daarentegen wordt de mening van andere door een anonieme waarnemer treffend verwoord: "Zij dronken een glas en lieten alles zoals het was."

 

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0