Boek ‘Eerlijke bedriegers’ gepresenteerd in het Belastingmuseum
Onlangs was ik in het Belasting & Douane Museum in Rotterdam waar het nieuwste boek van Ben van der Velden, voormalig NRC-journalist, werd gepresenteerd.
Van der Velden is erg productief, niet zo lang geleden had ik een gesprek met hem over zijn boek ‘De Rijn, een taaie en koppige grens’. Het nieuwste boek gaat over een ander onderwerp: belasting en de belastingmoraal, maar het speelt zich ook weer af in Europa en in het bijzonder twee landen: Italië en Nederland.
Italië en Nederland
Italianen staan bekend als belastingontduikers. Waarom verzwijgen ze zo veel geld voor de fiscus? Nederlanders vinden van zichzelf dat ze een hoge belastingmoraal hebben, maar is er echt zo veel verschil tussen de Italianen en de Nederlanders? Aan de Amsterdamse Zuidas worden Italiaanse ondernemingen geholpen te ontsnappen aan belastingen in eigen land.
Van der Velden sprak in Italië arbeiders, ondernemers, gepensioneerden en studenten. Hij ging naar trattoria’s, bezocht een bejaardenclub en keek rond in een maffioos stadje. Welke argumenten worden gehanteerd? Het komt erop neer dat men de Italiaanse politici corrupt en onbetrouwbaar vindt, de belastingen te hoog en de diensten van de overheid te wensen overlatend.
Van der Velden, wonend in Duitsland, kwam naar Nederland om te kijken hoe het hier gesteld is met belastingen, de criminele economie, zwart werk en de zwijgzaamheid van de bewoners in de Nederlandse ‘biblebelt’. De Italiaanse kijk op belastingen past in een lange traditie, die niet zo maar verandert. Maar ook in Nederland kan men er wat van, passend in een andere traditie.
De aanwezigheid van Hans van der Vlist, directeur van de FIOD, aan wie het eerste exemplaar van het boek werd overhandigd, maakte de bijeenkomst pikant.
Schaterlachen
Ben van der Velden had als eerste het woord. Hij hield het bij drie opmerkingen. Hij merkte, dat als hij in Italië was en het onderwerp belasting te berde bracht, er altijd serieus op werd gereageerd. Deed hij hetzelfde in Nederland, dan werd er gelachen. In Duitsland werd er zelfs geschaterlacht. Het kwam bij hem over als een onterechte vertoning van superioriteit.
Hij had de ervaring bij het afrekenen in een Nederlands hotel er gezegd werd ‘U kan met uw creditcard betalen, maar als u contant betaalt krijgt u korting’. Hij informeerde naar de reden hiervan en vernam dat men contant geld nodig had om dingen te betalen die niet via de bank konden worden betaald.
In de EU-discussies over belasting, belastingmoraal en belastinghervorming werd, aldus Van der Velden, te weinig rekening gehouden met politiek/culturele omstandigheden die maar langzaam veranderen. Dat geldt voor Italië, maar ook voor Nederland. In de Nederlandse Bible belt geldt zelfs de zwijgplicht op dat punt en kent men maar één autoriteit, dat is niet de overheid.
Opsporingsdienst
Hans van der Vlist vond het een eer om eerste exemplaar boek in ontvangst te mogen nemen. Hij wilde graag reageren op het boek, ook in dialoog met de aanwezigen bij de presentatie. De FIOD is een gespecialiseerde opsporingsdienst op het gebied van financiële en fiscale fraude, zo begon hij. De bestrijding van fiscale fraude maakt deel uit van het strafrecht. 1400 mensen werkten er voor, in het hele land, waarvan 90 procent – met politiebevoegdheden - bezig met opsporen. “We zijn een uitvoerende dienst, hebben weinig staf en management.”
Inderdaad spelen gedrag en cultuur een belangrijke rol in de verschillende landen van Europa, daarom was het belangrijk in goed gesprek te zijn met de Italianen en zo veel mogelijk met hen samen te werken. Dat was ingewikkeld, maar het gebeurde. Italië vond en vindt dat Nederland laks is met de bestrijding van de Italiaanse maffia in Nederland. Inderdaad bleek Nederland een vluchthaven te zijn, maar de maffia was niet echt massaal aanwezig. Van der Vlist: “Onlangs is er een rapportage naar de Kamer gestuurd. De maffia ondermijnt het stelsel, neemt betrouwbare structuren over.”
Vastgoedinvesteringen
Op een aantal terreinen is er sprake van groei: het witwassen, de corruptie en de terrorismefinanciering. Het Team Inlichtingen speelt een rol in de registratie. Veel speelt zich af in de financiële wereld. “Criminaliteit gaat altijd over geld. Het geldspoor is een aantrekkelijk spoor. Het werkt goed als je je daar op focust.” Afgelopen maand was Creduit Suisse onderwerp van bijzondere belangstelling.
Uit de zaal: Heeft ook de bitcoin de bijzondere belangstelling? Dat bleek inderdaad het geval te zijn. “De bitcoin is een waarde in virtuele currency, ‘crypto-currency’. Er zijn naast de bitcoin, 50 – 100 vormen van alternatieve betalingsmogelijkheid. China gaat op het moment erg in de bitcoins. Maar als de bitcoin ‘gekraakt’ wordt is de investering weg.”
Andere vraag uit de zaal: Kijken jullie systematisch naar vastgoedinvesteringen?. Dat was het geval, en met name naar het witwas-aspect. “Witwas is een groeimarkt. Het is een factor vier omhoog gegaan. Het gaat om vier tot vijf procent van het BNP, 20 miljard euro per jaar. Dit percentage is ook de internationale standaard.”
Minder cash
In de Rotterdamse haven gebeurt van alles. “Drugsaanvoer, onder andere grondstoffen voor pillen. Al het verdiende geld krijgt weer een bestemming, onder andere is dat vastgoed. Allerlei constructies worden opgebouwd, vaak bijzonder vernuftig. Zie ook de Panama Papers.” Het corruptiecenter van de FIOD kon het werk op dit gebied niet aan, zoveel is er aan de hand.
Van der Velden reageerde dat Italië en Nederland in hetzelfde schuitje zitten. Van der Vlist: “ze zitten in verschillende schuitjes. In Nederland is steeds minder cash, dat is in Italië, en Griekenland anders. Italië neemt vergaande maatregelen, dat is de enige manier om ordening te krijgen.” Dat het contant geld afneemt is voor de FIOD een plezierige ontwikkeling. “De samenwerking met de banken wordt steeds beter. ‘Ongebruikelijke transacties’ is voor ons een onmetelijke bron. Veel bedrijven houden zich overigens niet aan aanmeldingsplicht voor ongebruikelijke transacties.”
Carrouselfraude
Van der Vlist vond het tamelijk armoedig om zich als FIOD op incidenten te richten. “Voor de ‘compliance’ kun je het strafrecht inzetten.” Hij haalde het voorbeeld van Vimpel.com aan. Er was gekeken naar de geldstromen van dit bedrijf uit Oezbekistan dat geleid werd door de dochter van de president. Bij het verkrijgen van telecomvergunningen bleek corruptie te zijn gepleegd. “We hebben het patroon blootgelegd. Daarna volgde boetedoening plus afrekening bij de kassa.”
De grootste vorm van fiscale fraude in de EU bleek de carrouselfraude te zijn, fraude met de omzetbelasting. “Het zwakste land is de pineut. In dat verband zijn we in Nederland overgegaan op een navigatiesysteem op uur-basis. De straffen zijn fors omhoog gegaan.” Er was een nieuwe actie ingezet op het gebied van de contant geld fraude die in de horeca plaatsvindt, en daarnaast in supermarkten en de detailhandel. “Het contante geld geeft deze zaken speelruimte. Er wordt een kassasysteem gebruikt dat een deel van de omzet afroomt, daar is zelfs speciale software voor.”
De FIOD is daarom ook aandacht gaan besteden aan software-ontwikkelaars. En inspecteurs zijn gaan eten in een sushi-tent en zorgden ervoor de laatste klanten te zijn. Toen er werd afgerekend, is ter controle de kassa in beslag genomen.
Zwitsers bankgeheim
Uit de zaal: Van Koningsveld heeft gezegd dat er 150 miljard (euro) uit Nederland op buitenlandse rekeningen staat. Dát is pas groot bier. Van der Vlist, die Van Koningsveld goed kende, een oude collega, reageerde dat via de inkeerregeling tien miljard terug was gekomen. Wat er nog resteert? Hij schat het op 40 miljard. “We zijn bezig met Credit Suisse. In hun bestand zitten 60.000 personen. Het Zwitsers bankgeheim wordt opgeheven. De wereld beweegt.” Maar wordt het ook transparanter? “Ja, het gaat snel” aldus Van der Vlist.
Wat zijn Van der Vlist’s wensen? Hij wilde graag meer werk maken van de criminele vermogens, in internationaal verband. “Daarvoor hebben we internationale slagkracht nodig gebaseerd op grotere internationale informatieuitwisseling.” Verder stond cybercriminaliteit hoog op de agenda en zijn er plannen om een Cybercenter op te zetten. De digitalisering van FIOD kan verder verbeterd worden. En daarnaast zal veel aan preventie en aan voorlichting aan grote bedrijven worden gedaan.
Ben van der Velden tot slot: “Onderschrijft u de conclusie dat Nederland geen superieure belastingmoraal heeft?” Daar kon Van der Vlist mee instemmen.
http://www.singeluitgeverijen.nl/athenaeum/boek/eerlijke-bedriegers/
https://www.donner.nl/boekpresentatie-eerlijke-bedriegers-van-ben-van-der-velden
