De Haagse Gasfabriek: Van Eeden & Van Gogh | De Mesdagcollectie
De Haagse Gasfabriek: Van Eeden & Van Gogh | De Mesdagcollectie
De plekken in Den Haag waar Vincent van Gogh (1853-1890) van 1881 tot 1883 leefde en werkte, spreken bij kunstenaar Marcel van Eeden (Den Haag, 1965) tot de verbeelding. Van Goghs Haagse stadsgezicht 'Gasfabriek' uit 1882, inspireerde Van Eeden tot het maken van een nieuwe serie werken.
Van Eeden maakte zes grote houtskooltekeningen op doek en een reportage van een twintigtal zwart-witfoto’s. Dat hij de tekening Gasfabriek (maart 1882) koos als vertrekpunt, lag voor de hand. Hij heeft een sterke band met die plek: hij werd in Den Haag geboren en zijn appartement ligt vlak bij het terrein van de inmiddels afgebroken fabriek.
De genius loci
Met zijn tekeningen reconstrueert Van Eeden altijd plekken en gebeurtenissen van vóór zijn geboorte. Hij gaat op zoek naar de geest van een plaats, de genius loci. Hiermee probeert hij dicht bij een bepaald moment te komen waarop hij zelf niet bestond. In dit geval de vroege lentedag in 1882 waarop Van Gogh de gasfabriek aan de rand van Den Haag op papier zette.
Haags Gemeentearchief
Van Eeden verricht altijd uitgebreid onderzoek voordat hij begint met tekenen. Zo verzamelde hij voor zijn onderzoek naar Van Goghs Gasfabriek diverse historische beelden en teksten. Een deel is afkomstig uit het overgeleverde archief van de gasfabriek, tegenwoordig ondergebracht bij het Haags Gemeentearchief. Deze originele stukken zijn in de tentoonstelling ook te bewonderen.
Vincent van Gogh in Den Haag
In december 1881 verhuisde Van Gogh naar Den Haag. Hier kreeg hij aanvankelijk schilderles van een aangetrouwde neef, de beroemde Haagse school kunstenaar Anton Mauve. Daarna stortte Van Gogh zich fanatiek op het tekenen en dat leverde resultaat op. Zijn oom Cor gaf hem de opdracht een reeks van twaalf stadsgezichten van Den Haag te maken, waartoe ook de tekening Gasfabriek behoort. Het was zijn allereerste betaalde opdracht.
De Mesdags & Van Gogh
Het is goed mogelijk dat Van Gogh in Den Haag het echtpaar Hendrik Willem Mesdag en Sientje Mesdag-van Houten heeft ontmoet. Op het moment dat de jonge kunstenaar zich in de stad vestigde, waren de Mesdags zeer invloedrijke, graag geziene personen in de Haagse kunstwereld. Ze waren bekend verzamelaars en de jonge kunstenaar en het echtpaar bezochten dezelfde tentoonstellingen en plekken.
De Franse en Hollandse schilders die de Mesdags verzamelden waren een belangrijke inspiratiebron voor Van Gogh. In juli 1882 zag Van Gogh een deel van hun verzameling op een tentoonstelling. Hij schreef er lovend over in een van zijn brieven:
“Er is veel moois daar van Dupré, Corot, Daubigny, Diaz, Courbet, Breton, Jacque &c. (…) Ik ben blij ik dat alles nog heb gezien.”
Onderdeel van Van Gogh Museum
In 1903 schonken de Mesdags hun museum aan de Nederlandse staat en sinds 1990 wordt De Mesdag Collectie beheerd door de Stichting Van Gogh Museum.
De collecties van De Mesdag Collectie en het Van Gogh Museum sluiten mooi op elkaar aan en geven een spectaculair overzicht van de kunst van de late 19de eeuw.
Afbeeldingen
1) Marcel van Eeden (1965), Zonder titel, 2022, houtskool op doek, 2) Vincent van Gogh, Gasfabriek, Den Haag, maart 1882, potlood, penseel in inkt, waterverf, op papier, Van Gogh Museum, Amsterdam (aankoop met steun van de Vereniging Rembrandt).
