De reizen van Rooskens - Een Cobra-kunstenaar op zoek naar inspiratie | Stedelijk Museum Schiedam
De reizen van Rooskens - Een Cobra-kunstenaar op zoek naar inspiratie | Stedelijk Museum Schiedam
Vier verschillende landen op het Afrikaanse continent, de uitgestrekte natuur van IJsland en Groenland en de warmte van het Italiaanse dorpje Rivello. De schilder Anton Rooskens (1906-1976) reisde tijdens zijn leven naar heel verschillende landen om inspiratie op te doen voor zijn werk.
In ‘De reizen van Rooskens’ zijn schilderijen, gouaches en foto’s te zien die hij tijdens, en geïnspireerd door zijn reizen maakte. Reizen is een belangrijk thema in de moderne kunst, omdat het staat voor vrijheid en kennismaken met nieuwe dingen. Maar tegenwoordig kijken we er ook anders tegenaan, zo laat de tentoonstelling zien. ‘De reizen van Rooskens’ is te zien tot en met 25 juni 2023, in het jaar dat Nederland 75 jaar Cobra viert.
Drie belangrijke reizen
De tentoonstelling De reizen van Rooskens belicht drie heel verschillende periodes uit Rooskens oeuvre, ieder sterk beïnvloed door weer een andere reis. In 1954 bezoekt hij verschillende landen op het continent Afrika. De kunstenaars van de Cobra-groep waar Rooskens toe behoorde, waren dol op kunst van het Afrikaanse continent. Tijdens zijn reis komt hij erachter dat zijn verwachting over het ‘primitieve Afrika’ niet klopt. In werkelijkheid proeft Rooskens tijdens zijn reis overal de invloed van de koloniale tijd.
Onder de indruk van de natuur
In de reizen die Rooskens later maakt stelt hij zijn verwachtingen bij. In 1960 reist hij door IJsland en Groenland, waar het landschap hem betovert. Het werk dat hier ontstaat weerspiegelt het mysterieuze en overweldigende gevoel dat hij er ervaart. Aan het einde van zijn leven schildert Rooskens, inmiddels een gevierd kunstenaar, een periode in Rivello, Italië. Het leidt tot luchtiger en kleurrijk werk. De tentoonstelling laat zien hoe deze reizen van invloed zijn geweest op zijn kunst.
Het privilege van reizen
Lang is het reizen vooral als iets positiefs gezien: reizen als verrijking en verbreding van je blik op de wereld. Maar steeds meer zien we ook een andere kant: het reizen als een privilege, en ervaringen die sterk zijn gekleurd door een koloniale blik op de wereld. De inspiratie die kunstenaars in andere landen opdeden verwerkten ze met hun eigen, Westerse bril in hun werk. De tentoonstelling laat zien hoe kunstenaars als Rooskens in hun tijd dachten en leefden. Belicht wordt de bevoorrechte positie van Rooskens zelf: hoe kwamen zijn reizen tot stand, wie introduceerde hem op nieuwe plekken en hoe financierde hij zijn reizen? In het geval van Rooskens is daarbij ook een persoonlijke ontwikkeling te zien, waarin hij zijn verwachtingen van nieuwe reizen steeds iets bijstelt.
Cobra in Schiedam
Rooskens maakte deel uit van de expressionistische kunstenaarsgroep Cobra, die van 1948 tot 1951 de kunstwereld opschudde met expressieve en kleurrijke schilderkunst. Kunstenaars vierden met hun werk de vrijheid, ze lieten tradities achter zich om terug te gaan naar de oerbronnen van creativiteit: emotie, het onderbewuste en spontaniteit. Reizen, en in het bijzonder het idee van ‘de ander’, is een belangrijke bron van inspiratie voor de Cobra-kunstenaars. Het Stedelijk Museum Schiedam bouwt al sinds 1954 – toen nog maar weinig musea hedendaagse kunst verzamelden – aan een Cobra-collectie, die inmiddels is uitgegroeid tot een van de belangrijkste in Nederland. Regelmatig organiseert het museum een tentoonstelling gewijd aan Cobra of daaraan gelieerde kunstenaars.
Nieuw onderzoek
Tijdens de tentoonstelling verschijnt een nieuwe monografie over Anton Rooskens, geschreven door kunsthistorici Marguerite Tuijn en Eliane Odding. De titel van deze publicatie is ‘Anton Rooskens (1906-1976)’ en is een uitgave van uitgeverij Jap Sam Books. De auteurs zijn eveneens de samenstellers van de tentoonstelling, in opdracht van het Stedelijk Museum Schiedam. Dankzij hun uitvoerige nieuwe onderzoek zijn ze in staat een nieuw licht te werpen op de bijdrage van Anton Rooskens aan de naoorlogse kunst uit Nederland.
Afbeeldingen
1) Anton Rooskens, Birds of Marathea, 1973. Collectie Museum van Bommel van Dam. C/o Pictoright Amsterdam, 2) Anton Rooskens, Afrika, 1954. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam. C/o Pictoright.
