Glans & Geluk, Kunst uit de wereld van de Islam

Onlangs hadden we in het Gemeentemuseum een voorbezichtiging van de tentoonstelling Glans & Geluk, Kunst uit de wereld van de Islam.

De islamitische kunst heeft op een breed terrein prachtig werk voortgebracht. Het hoogtepunt ligt in de jaren 1100 – 1500. Het gaat van vloeiende kalligrafie tot weelderig bloemenpracht, van geometrische sterpatronen tot oneindige arabesken en levensechte vogels en vissen.

Verhalen erbij

Aan de hand van zo’n 300 voorwerpen presenteert de tentoonstelling Glans & Geluk de verbluffende ornamentiek van islamitische kunst uit de periode 900-1900. Het Gemeentemuseum heeft een geslaagde poging gedaan om ook de verhalen erbij te betrekken. Verhalen over cultuur, traditie en ambacht.

Tijdens onze wandeling vertelde de schrijver Rashid Novaire een romantisch verhaal over de ontmoeting van een heerser uit Bagdad met een danseres uit een rondreizende groep muzikanten en dacht de Haagse Hizir Cengiz terug aan het tapijt in de woonkamer in Turkije voordat hij met zijn familie naar Nederland vertrok.

Schrijvers, koks en musici hebben een voorwerp/ onderwerp uitgekozen waarover ze willen vertellen. Ze brengen een ode aan een van de objecten uit de collectie van het gemeentemuseum.

Vanaf de zevende eeuw

Met de verspreiding van de islam vanaf de vroege zevende eeuw ontstaat een islamitisch rijk dat zich op zijn hoogtepunt uitstrekt van Spanje tot aan China. Aan de diverse hoven loopt men regelmatig voor op andere delen van de wereld op het gebied van wetenschap, techniek en kunst.

De islamitische cultuur heeft door de geschiedenis heen prachtige kunstobjecten voortgebracht, die hun weg ook vonden naar het Verre Oosten en Europa. Handelaars, ambachtslieden, pelgrims, diplomaten, studenten en wetenschappers reisden tussen de verschillende steden: kennis, technieken, talen, gewoonten en kunstvormen werden uitgewisseld. Over handelsroutes en als oorlogsbuit verplaatsten voorwerpen zich van de ene naar de andere regio, met kruisbestuiving van vormen en decoraties tot gevolg.

Veel kunst uit de wereld van de islam is voorzien van een minutieuze ornamentiek. De rijke details van de versieringen zijn zowel religieus als wereldlijk van aard. Ze verwijzen naar het moois dat in het hiernamaals te wachten staat, maar geven ook uitdrukking aan een liefde voor het goede leven.

Ode aan het ambacht

Glans & Geluk staat ook stil bij hoe de voorwerpen werden gebruikt en gemaakt. De tentoonstelling is daarmee een ode aan het ambacht. Eeuwenoude technieken als glasblazen, houtsnijden, kalligrafie of tapijtknopen vertellen verhalen over cultuur, tradities, opdrachtgeverschap en de rol van de islamitische cultuur in de wereld.

Het Gemeentemuseum heeft zelf een islamitische collectie, het is een van de belangrijkste collecties islamitische toegepaste kunst in Nederland. De objecten in de tentoonstelling zijn afkomstig uit onder meer Afghanistan, China, Egypte, India, Irak, Iran, Italië, Marokko, Spanje, Syrië en Turkije. Voor Glans & Geluk is rijkelijk geput uit dit bezit, aangevuld met een aantal bijzondere bruiklenen uit andere Nederlandse musea.

Eerste tentoonstelling 1927

Al in 1927 presenteerde conservator Henri Gallois aan de Korte Vijverberg, waar het Gemeentemuseum toen zat, de tentoonstelling Islamische kunst. Er waren veel bruiklenen uit buitenlandse collecties. In 1993 toonde het Gemeentemuseum de ‘al-Sabah collectie’, onder de naam Kunstschatten uit Koeweit: 1000 jaar islamitische kunst en mecenaat. In 2006 volgde Glas uit de Oriënt, een tentoonstelling over het islamitisch glas in de collectie. En vijf jaar geleden, in 2013 was er in Escher in het Paleis Escher & Schatten uit de Islam.

Heel programma

Rond de huidige tentoonstelling is er een heel programma georganiseerd, waarbij samengewerkt wordt met schrijvers, chef-koks en musici. Ook zijn er veel rondleidingen en workshops voor volwassenen en kinderen. In de stadsdelen van Den Haag, met vele bewoners met een islamitische achtergrond, worden activiteiten georganiseerd, zodat allen kennis kunnen maken met de bijzondere collectie.  

Niet alleen Rashid Novaire en Hizir Cengiz schreven verhalen, ook Naema Tahir, met een Pakistaanse achtergrond, liet zich inspireren door de voorwerpen, in het bijzonder drie achttiende-eeuwse glazen flessen vervaardigd in West-Europa met een goud- en emailbeschildering uit India.

Koks

De zes koks kozen de afgelopen maanden een kom of schaal uit de collectie islamitische kunst en bedachten hier een recept bij uit de Syrische, Algerijnse, Marokkaanse, Turkse en Iraanse keuken. Zo liet tv-chef Nadia Zerouali zich inspireren door een Iraanse kom met granaatappelmotief en toverde chef-kok Laurent Khellout op basis van het De nomadische keuken van rainarai schalen vol mezze op tafel. De Syrische Zina Abboud, die onlangs haar kookboek Mijn Syrische Keuken presenteerde, nam een Syrische kom uit circa 1200 als uitgangspunt. Ook de achttienjarige Kevin Patti, zelfstandig werkend kok niveau 3 bij de School voor Horeca en Facilitaire dienstverlening van het ROC, deed mee.

Muziekinstrumenten

Naast keramiek, glas, metaal, tapijten en houten deuren, omvat de verzameling islamitische kunst een aantal bijzondere muziekinstrumenten. Vanwege de prominente rol van muziek in de islamitische cultuur en om de bezoekers een indruk te geven van het geluid van een kamanche of planksitar werkte het museum samen met zes musici. Deze muzikanten wonnen in Nederland, maar kennen de instrumenten uit hun geboorteland. Van de Syrisch-Palestijnse ud-speler (luit-speler) Amer Shanat tot de jonge Anash Aria die een van de meest antieke en gevierde Perzische snaarinstrumenten, de tar, bespeelt.

De literaire teksten, recepten en persoonlijke verhalen van de deelnemers zijn gebundeld in de mooie tentoonstellingscatalogus. Alle deelnemers werden gefotografeerd door fotograaf Mounir Raji.

Positieve boodschap

Directeur Benno Tempel tot slot: “Het is heel inspirerend om de persoonlijke en artistieke reacties van al deze mensen op onze prachtige collectie te zien. Zij onthullen de verzameling als een collectie vol geluk en lieten zien welke prachtige verhalen in de kunstwerken verborgen liggen. Daarmee wordt een kant van islamitische cultuur belicht die in het publieke debat zelden aandacht krijgt: de uitbundigheid en de positieve boodschap van islamitische kunst.”

Afbeeldingen 

1) Moskeelamp met het lichtvers uit de Koran en titels van opdrachtgever, Syrië of Egypte, 1322-1328, glas, h. 32,1 cm Gemeentemuseum Den Haag, schenking van de Vrienden van het Gemeentemuseum Den Haag. Foto: Mounir Raji - Visionary Agency, 2) Tegel met religieuze tekst, Iran, gedateerd 1902/3, aardewerk, diameter 19,9 cm Gemeentemuseum Den Haag, 3) Tegel in de vorm van een ster, Oost-Iran, midden 15e eeuw, kiezelaardewerk, cuerda seca decoratietechniek, diameter 38,5 cm Gemeentemuseum Den Haag, 4) Tegel met kalligrafie in reliëf (eretitels van opdrachtgever), Iran, 1200-1400, aardewerk, hoogte 42 cm Gemeentemuseum Den Haag, 5) Moskeelamp met het lichtvers uit de Koran en titels van opdrachtgever, Syrië of Egypte, 1322-1328, glas met emaillebeschildering en verguldsel, hoogte 32,1 cm Gemeentemuseum Den Haag, 6) Kom met kalligrafie en streepdecor, Iran, 1200-1250, kiezelaardewerk, diameter. 21,4 cm Gemeentemuseum Den Haag, 7) Schenkkan, Iran, circa 1200, kiezelaardewerk met lusterglazuur, hoogte 21,5 cm Gemeentemuseum Den Haag 

https://www.gemeentemuseum.nl/nl

Datum:
8 september 2018 / 3 maart 2019
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0