Hermitage Amsterdam presenteert in 2022 Russische avant-garde
Hermitage Amsterdam presenteert in 2022 Russische avant-garde
Als vervolg op 1917. Romanov en Revolutie, het einde van de monarchie (2017) brengt de Hermitage Amsterdam in 2022 de langverwachte tentoonstelling Russische avant-garde – Revolutie in de kunst. Deze expositie vertelt een intrigerend verhaal van de Russische avant-gardekunst vanaf de laatste jaren van keizerlijk Rusland via de turbulente tijd rond de revolutie van 1917, tot het einde in de Stalinperiode.
De Russische avant-gardisten, met als bekendste kunstenaars Kazimir Malevitsj en Wassily Kandinsky, maakten naam met hun radicale vernieuwingen in de schilderkunst. Maar zij stortten zich ook op het ontwerp van interieurs en theaterdecors, gebruiksvoorwerpen en boeken. De meest verrassende drager voor de nieuwe artistieke beeldtaal was porselein, nota bene het favoriete materiaal van de tsaren. Het was ruim voorradig en geheel wit, reden voor veel kunstenaars om er mee te werken. Daarvan is zo veel bewaard gebleven, dat porselein als geen ander het hele verhaal van de Russische avant-garde kan vertellen. Zo’n vijfhonderd werken op canvas, papier, textiel en vooral porselein tonen de verbeeldingswereld van de avant-gardisten, hun voorlopers en navolgers. Ze tonen een revolutie in de kunst.
Revolutie op porselein
Na de Russische revolutie werd de Keizerlijke Porseleinfabriek in handen gegeven van de avant-gardisten. De fabriek werd een broedplaats, waar oude voorraden onbeschilderde borden en schalen konden dienen als drager voor hun vernieuwende werk. Ze gebruikten het ook voor een nieuwe revolutionaire beeldtaal, beïnvloed door het suprematisme, de stroming waarvan Malevitsj de grondlegger was. Hierin ontbrak elke figuratie; afgebeeld werden vooral geometrische figuren zoals het vierkant, de cirkel en de rechthoek, met primaire kleuren, wit en zwart. De parallellen tussen het werk van de Russische avant-gardisten en de Nederlandse kunstenaars van De Stijl, opgericht door Theo van Doesburg, zijn duidelijk aanwezig. Voor Malevitsj, Van Doesburg en Mondriaan was abstracte kunst dé nieuwe richting voor de toekomst. In Rusland was de stroming geen lang leven beschoren. Gaandeweg werd de fabriek gezuiverd, de avant-gardisten gemarginaliseerd. De abstractie week voor de harde realistische beeldtaal van het socialistisch realisme, dat de verworvenheden van de heilstaat vierde, inclusief persoonsverheerlijking van Stalin.
De makers
Aan dit project werkt een team van de Hermitage Amsterdam en het Staatsmuseum Hermitage in St. Petersburg. De tentoonstellingsconservator is Birgit Boelens (Hermitage Amsterdam), de gastconservator is slavist en specialist Russische kunst van de vroege 20e eeuw, Sjeng Scheijen. De ontwerpers van de tentoonstelling zijn Carlo Wijnands (ruimtelijk ontwerp), Vanessa van Dam (grafisch ontwerp) en André Cremer (UNA designers, publiciteitscampagne en catalogus).
Afbeeldingen: 1) Wassily Kandinsky, Landschap, 1913; 2) Kunstenaarsgroep OeNOVIS, net voor vertrek naar Moskou, 1920; 3) Kazimir Malevitsj, Bord Dynamische compositie, 1923
