Hollandse zelfportretten – Selfies uit de Gouden Eeuw in het Mauritshuis

Het Mauritshuis toont het beste van de Nederlandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw. Maar hoe zagen de kunstenaars zelf er uit? Dat zien we in de tentoonstelling Hollandse zelfportretten – Selfies uit de Gouden Eeuw.

Bezoekers komen oog in oog te staan met legendarische schilders als Jan Steen, Rembrandt, Carel Fabritius en Gerrit Dou. Een intrigerende ontmoeting met de meesters van het zelfportret uit de Gouden Eeuw.

Onderzoekende blik

Veel Nederlandse schilders uit de zeventiende eeuw hebben zelfportretten gemaakt, meer dan in enig ander land. Sommige schilders zoals Rembrandt waren specialisten, van anderen is slechts één zelfportret bekend. De tentoonstelling biedt een beknopt overzicht van het genre.

Aan de hand van zevenentwintig schilderijen (merendeels bruiklenen) worden de diverse typen zelfportretten toegelicht: portretten als ‘heer van stand’, zelfportretten met anderen (bijvoorbeeld familieleden), zelfportretten met een stilleven, zelfportretten in een rol (zoals een jager) en zelfportretten met beroepsattributen  (palet, pensen, ezel).

Met name deze laatste categorie is in de Nederlandse kunst goed vertegenwoordigd. In een zelfportret presenteert een kunstenaar zichzelf; hij (of zij) laat zien wat hij belangrijk vindt en hoe hij zijn beroep, status of positie in de wereld voor het voetlicht wil brengen. Met de onderzoekende blik waarmee de kunstenaar in de spiegel keek, lijkt hij of zij ons aan te kijken.

Zelfportret populair

De kunstenaar laat niet alleen zien hoe hij eruit ziet, maar toont ook zijn talent als schilder. Dankzij het fenomeen selfie staat het begrip zelfportret momenteel volop in de belangstelling. Selfies maak je met het grootste gemak, op alle mogelijke locaties, op ieder gewenst moment van de dag en eventueel tientallen keren achter elkaar.

In de zeventiende eeuw was dat natuurlijk ondenkbaar. De enige techniek om toen een selfie te maken was de teken- of schilderkunst. Daarvoor was een lange opleiding nodig en grote technische vaardigheid, reden waarom het maken van een zelfportret destijds nog het exclusieve domein van kunstenaars was.   

Keuze maken

De tentoonstelling Hollandse zelfportretten – Selfies uit de Gouden Eeuw geeft uitleg bij de keuzes die zij hebben gemaakt wat betreft gezichtsuitdrukking, pose, kleding, kapsel, attributen en achtergrond. De verschillen tussen toen en nu zijn groot. Maar een ding is onveranderd gebleven en dat is het feit dat de maker van een zelfportret moet kiezen hoe hij of zij zich wil presenteren.

Bij de tentoonstelling is een rijk geïllustreerde catalogus in het Nederlands en het Engels verschenen, uitgegeven door uitgeverij Waanders.

Afbeelding 1: Adriaen van der Werff, Zelfportret met in zij handen het portret van zijn vrouw Margaretha Rees en hun dochtertje Maia, 1699 Rijksmuseum Amsterdam, 2: Cornelis Bisschop, zelfportret als de Griekse dichter Parrhasios, 1668 Dordrechts Museum, 3:  Rembrandt, zelfportret 1669, Mauritshuis, 4: Jan Steen, zelfportret als luitspeler, ca 1663/65, Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid, 5: Thomas Willeboirts Bosschaert, zelfportret, ca 1636/37, Noordbrabants Museum Den Bosch, 6: Huygh Pietersz Voskuyl, zelfportret, ca. 1638, Mauritshuis.

Datum:
8 oktober 2015 / 3 januari 2016
Points of interest:
Type activiteit:

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 1