Spinozamaand in Den Haag | Oktober 2021

Spinozamaand in Den Haag | Oktober 2021

In de maand oktober zijn er in Den Haag vele activiteiten rond Spinoza. Er is een tentoonstelling in het huis van Spinoza / Domus Spinoza, een foto- en filmpresentatie in Het Oude Centrum en een rondvaart in het kielzog van Spinoza over de Haagse grachten.

Er is meer: een Spinoza muziekstuk, de film ‘Spinoza – Een vrije Denker’, waarbij de maker, Robin Lutz toelichting zal geven, een Open Spinoza Podium, ‘Spinoza Plaza’, de Spinoza Rede 2021 door Maxime Rovere, Spinoza op Zolder, ‘Huygens ontmoet Spinoza’ door prof. Vincent Icke , de socratische dialoog ‘Spinoza uitgedaagd’ en ten slotte geeft de oude meester Spinoza zelf een lezing. Hoe dat kan? Maak het mee.

Expositie

Van 2 t/m 31 oktober 2021 vindt in Domus Spinozana aan de Paviljoensgracht 72-74 een expositie plaats onder de naam ‘Spinoza en Den Haag’. 

Aan de muren zijn historische banieren te zien en in de vitrines worden objecten getoond over het verblijf van Spinoza in Den Haag. Aan de hand van o.a. brieven, gravures en boeken wordt duidelijk wie Spinoza in Den Haag heeft gekend. De tentoonstelling baseert zich niet alleen op de biografieën van Spinoza, de laatste jaren zijn er ook nieuwe details naar voren gekomen, die een onverwacht licht werpen op het leven van de filosoof in de hofstad.  

Weduwe Van Veelen

De expositie vertelt dat Spinoza in 1669, als hij klaar is met het Theologisch-politiek Traktaat, van zijn vrienden uit Voorburg, waar hij heeft leren schilderen, het advies krijgt om naar een grote stad te verhuizen. Hij heeft dan een jaargeld van 300 gulden uit een erfenis van een Amsterdamse vriend en hoeft niet meer te leven van het lenzen slijpen. Spinoza kiest voor Den Haag, formeel een dorp maar wel het dorp van het stadhouderlijk hof en de Staten Generaal. Op de Stille Veerkade nummer 32 huurt hij eerst een kamer als kostganger bij de weduwe Van Veelen. De huur en het kostgeld blijken echter te hoog en na een half jaar verhuist hij naar een huis aan de Paviljoensgracht, dat dertig jaar eerder gebouwd was door de beroemde landschapsschilder Jan van Goyen. In 1669 was het eigendom geworden van de meester-schilder Jacob Albertsz. van der Spijck, wiens zoon, de decoratieschilder Hendrick van der Spijck, er met zijn vrouw introk en een onderhuurder zocht. Hier is nu de Domus Spinozana gevestigd. 

Hendrick van der Spijck   

Bij de Lutheraan Van der Spijck, die de gehele benedenruimte als werkplaats gebruikt, huurt Spinoza de zolderkamer aan de voorkant. Hij betaalt hier voor  kost en inwoning 80 gulden per jaar, bijna een derde van zijn jaargeld. Met het gezin Van der Spijck onderhoudt Spinoza vriendelijke contacten. Hij kan er lenzen slijpen en schilderen wanneer hij daar zin in heeft.  Als op 20 augustus tijdens het Rampjaar 1672 de gebroeders De Witt gelyncht worden, verliest Spinoza zijn gebruikelijke zelfbeheersing. Woedend kalkt hij op een plakkaat ‘ultimi barbarorum’ (jullie zijn de ergste barbaren) om het in de stad te gaan aanplakken. Zijn huisbaas verhindert dat.   

Spinoza reist niet veel  

Spinoza is weinig reislustig; de Ethica moet af. Er is wel één uitzonderlijke reis. Eind juli 1673 – De Zeven Provincien zijn in oorlog met Frankrijk, dat het gewest Utrecht dan al bijna een jaar in handen heeft –  gaat Spinoza een paar weken naar de stad Utrecht. Hij haast zich terug als de Frans-Engelse vloot voor Scheveningen enkele schoten lost en Willem III drie compagnieën naar Den Haag stuurt om de stad te verdedigen. 
Op 16 februari 1673 nodigt de keurvorst van de Pfalz Spinoza uit om tegen een riant inkomen hoogleraar filosofie te worden aan de Universiteit van Heidelberg. Spinoza, bevreesd om zijn onafhankelijkheid te verliezen, slaat het aanbod af. Hij blijft in Den Haag, waarschijnlijk ook omdat hij zich hier nog geen kwalijke reacties gehad had op zijn Theologisch-Politiek Traktaat .Hij slaagt erin de Ethica te voltooien in 1675. 

Na 1674 wat meer ontspannen 

Spinoza begint weer te corresponderen zodra de voltooiing van de Ethica in zicht komt. Als dit boek af is begint hij aan zijn Politiek Traktaat, waarin hij van drie staatsvormen wilde beschrijven hoe ze konden blijven voortbestaan. De monarchie en de aristocratie heeft hij kunnen uitwerken maar aan de democratie is hij niet toegekomen door zijn vroegtijdig overlijden. Hij was nog levendig vlak voor zijn dood, niet kortademig maar wel erg vermagerd.  Hij moet daarom  na 1675 een chronische ontsteking (cachexia) hebben ontwikkeldi. Op 21 februari 1677 overleed hij. Zijn manuscripten en secretaire gingen meteen op de veerboot van de Bierkade naar Amsterdam. 

Benedictus de Spinoza is op waardige wijze begraven in de Nieuwe Kerk in Den Haag. Een prachtige grafiek laat dit op de tentoonstelling zien.  

SPINOZA en DEN HAAG 

2 t/m 31 oktober  I  maandag t/m zondag  I  14:00-17:00 uur. 

Informatie: e-mailadres: domus@spinozahuis.nl   

https://www.spinozadenhaag.nl/spinoza-den-haag-oktober-2021/

https://www.spinozahuis.nl/
https://www.facebook.com/MuseumHetSpinozahuis

Datum:
1 oktober 2021 / 31 oktober 2021
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0