Van Rodin tot Bourgeois, sculptuur in de 20e eeuw in Gemeentemuseum

Het Gemeentemuseum toont belangrijke ontwikkelingen in de moderne sculptuur aan de hand van internationale topstukken uit de kunstgeschiedenis. Veel werken zijn nog nooit eerder in Nederland te zien geweest.

Het idee om deze tentoonstelling te houden kwam van conservator Doede Hardeman. Hij werkte nauw samen met zijn collega Patrick Elliott van de National Galleries of Scotland in Edinburgh. Veel werken zijn uit de Edinburgh collectie overgekomen, onder andere de ‘reclining figure’ van Henry Moore, die gewoonlijk voor het museum op het grasveld staat.

De verovering van de ruimte

In de rondleiding die we kregen van Hardeman zag ik prachtige beelden van Rodin, Kirchner, Brancusi, Matisse, Chabot, Picasso, Mauro Marini, Tinguely, Bourdelle, Gill, Laurens, Honoré Daumier, Degas, Zadkine, Schwitters, Miró en niet te vergeten Julio Gonzalez. 

Hardeman gaf uitleg bij de rode draad van de tentoonstelling: ‘hoe sculptuur de ruimte verovert’. Anders dan bij een schilderij bevindt een sculptuur zich in de ruimte. Rodin was de eerste kunstenaar die de ruimtelijkheid van sculptuur niet zag als zwakte, maar als kracht. Hij richtte zich niet alleen op de voorzijde van sculpturen, maar werkte rondom. Geïnspireerd door de vluchtige toets van impressionistische schilders liet hij zijn duimafdrukken staan en toonde hij onafgewerkte onderdelen en fragmenten van een lichaam in plaats van een volledig uitgewerkt figuur. Daarmee veranderde Rodin de beeldhouwkunst voorgoed.

Na Rodin is het hek van de dam. Nieuwe generaties kunstenaars ontdekken de ongekende mogelijkheden van sculptuur. Kirchner en Derain zoeken naar expressie via het materiaal zelf. Niet in klei, waar elke misstap kan worden gecorrigeerd alvorens een afgietsel wordt gemaakt, maar door te hakken in steen en hout. Primitieve kunst wordt een belangrijke inspiratiebron.

Kop van Mussolini

Brancusi heft het onderscheid op tussen sculptuur en sokkel. Kunstenaars als Arp en Calder reduceren de figuratie om tot de ultieme verbeelding te komen. Toch bleef het menselijk lichaam lange tijd het meest gebruikte onderwerp van de beeldhouwkunst. Bij de opkomst van de totalitaire regimes in de jaren dertig werd het geïdealiseerde lichaam ingezet voor propaganda.

Op de tentoonstelling is het werk Kop van Mussolini te zien waarin de niet alleen de krachtige kin van deze dictator goed uitkomt, maar zijn hele hoofd, vanuit alle gezichtspunten identiek. Totaal rond. Giacometti is een van de kunstenaars die juist het gehavende lichaam laat zien. Arp, Moore en Hepworth creëren een biomorfe beeldtaal die abstract oogt, maar nog steeds verbonden is met de visuele werkelijkheid.

Voor het eerst wordt ook het landschap een onderwerp. De minimalisten van de jaren zestig, zoals Judd en Andre, beelden niets meer uit. Het gaat hen om de ervaring van de ruimte, sculptuur gaat bij hen op in de omgeving. Het toppunt zijn de draadsculpturen van Fred Sandback. Zijn werk heeft niet langer een vaste plek in de ruimte, maar is er doorheen gespannen. Sculptuur heeft de ruimte veroverd. 

Alle groten in Den Haag

Gaat dat zien dus, alle groten van de beeldhouwkunst zijn nu een paar maanden in Den Haag. Zoals we dat ondertussen gewend zijn is er weer een prachtige catalogus, met een breed scala aan interessante teksten en nog meer prachtige afbeeldingen, vele speciaal gefotografeerd door Erik en Petra Hesmerg. En daarnaast een mooi kinderkunstboek, ‘De Vogels’ door Ted van Lieshout en Ludwig Volbeda.

Afbeeldingen: 1) Auguste Rodin, La Defense, brons, 2) Edgar Degas, Danseuse regardant la plante de son pied droite, brons met rood en bruin patina, 3) Medardo Rosso, Ecce Puer, gips, gesso en vernis, 4) Andre Derain, Das Paar, zandsteen, 5) Ernst Ludwig Kirchner, Tanzende, elzenhout en verf, 6) Julio Gonzalez, Cactusman I, gegoten brons, 7) Henry Moore, Liggende figuur, brons.  

http://www.gemeentemuseum.nl/tentoonstellingen/van-rodin-tot-bourgeois-s...