Zwolse Balletjeshuis Open Monument van de Maand februari 2016

Voor wie de openstelling tijdens Open Monumentendag 2015 heeft gemist: het Zwolse Balletjeshuis opent op zaterdag 20 februari wederom zijn deuren voor de liefhebbers van authentieke winkels en ambachtelijke producten. Ook de kelder is – bij uitzondering – te bezichtigen. Daar kun je de stekenbakkerij zien. De toegang is gratis.

Wie over de hoge drempel van het voormalige woonhuis van dominee Arnold Voltelen (1630-1688) stapt, waant zich terug in vroeger tijden. Het winkelinterieur dateert nog uit 1688 toen de eerste kruidenierswinkel werd gevestigd op dit adres.

Hollandse snoepsoorten

De achterkast met de vele laden, de koperen weegschaal en de authentieke Peugeot koffiemolen op de veel te lage verkoopbalie nemen de bezoeker mee terug naar het verleden. Dit soort winkelinterieurs is landelijk gezien een zeldzaamheid. In de winkel worden enkel ouderwetse Hollandse snoepsoorten verkocht, gepresenteerd in antieken glazen stolpflessen.

Oorspronkelijk bestond dit 17e eeuwse pand uit een woonhuis en een achterhuis met insteekverdieping. Dat is nog goed zichtbaar, ondanks de verbouwing in latere eeuwen. Dit mag bijzonder genoemd worden; Zwolle kent niet veel vergelijkbare panden.

Achter de kies

Sinds 1845 is er in de winkel een ‘stekenbakkerij’ gevestigd. Vanaf dat moment werd het achterhuis, ‘de Pelgrim’ bij het voorhuis getrokken. In het achterhuis bevonden zich de keuken en de productieruimte. In 1969 heeft de toenmalige eigenaar, de heer Kappers, de kelder onder de winkel uitgegraven en op die plek de bakkerij gevestigd.

 De eerste zwarte steken werden gemaakt van bruine suiker die geïmporteerd werd uit de overzeese gebiedsdelen. Van dit kostbare product maakte men de harde, zoete steken die gebruikt werden om koffie en thee te zoeten. De steek werd hierbij achter de kies gestopt. Door de koffie erlangs te spoelen zoette men deze warme drank.

Ulevellen

Als de koffie op was , diende men de zoete lekkernij te bewaren op het schoteltje voor het volgende kopje, of deze te delen met huisgenoten. Na de ontwikkeling van de suikerbiet en later de kleur-  en smaakstoffen, zijn andere steken, ‘Ulevellen’ aan het assortiment toegevoegd. Eerst de authentieke smaken kaneel, mokka en vanille en later ook fruitsmaken.

Vroeger refereerde men aan een ‘balletje’ wanneer men het over een snoepje had. Vandaar de naam Zwolse balletjes. Voor zover bekend betreft het hier de laatste authentieke stekenbakker van de wereld. Daarmee is dus niet alleen het pand een bezienswaardigheid. Ook het feit dat het ambacht van stekenbakker hier wordt voortgezet is een bijzondere bijdrage aan het behoud van erfgoed.

Op zaterdag 20 februari 2016 is het Zwolse Balletjeshuis gratis opengesteld voor het publiek van 10.00 tot 17.00 uur. In de winkel liggen diverse attributen uit de privécollectie tentoongesteld, zoals kasboeken uit begin vorige eeuw, snijmachines en houten zeven uit de vroegere bakkerij. Voor deze gelegenheid is ook de stekenbakkerij te bezichtigen waarbij de bakker graag uw vragen beantwoordt.  

Foto: Jan Boertien