Burgerschap is liefde

Alicja Gescinska is filosoof en auteur van het boek De verovering van de vrijheid. Van luie mensen, de dingen die voorbijgaan. Op 5 mei jl. hield ze in Felix Meritis de Vrijheidslezing. Een actieve burger wordt volgens haar gemotiveerd door de liefde voor zijn of haar omgeving en het verlangen om van de wereld een betere plek, een thuis te maken.

"Een term is zo passé als de betekenis die we eraan hechten. Sommigen vinden het begrip ‘actief burgerschap’ zo’n versleten term, maar dat is allerminst het geval. Of dat zou niet het geval mogen zijn. Een democratie moet zichzelf voortdurend herbevestigen en herdefiniëren. Met maatschappelijke veranderingen gaan immers ook veranderingen in politieke voorkeuren en principes gepaard, zodat uiteindelijk politieke mechanismen en systemen kunnen veranderen. Een democratie is daardoor nooit vanzelfsprekend of ongenaakbaar. Integendeel.

De afgelopen decennia zijn gemarkeerd door radicale veranderingen op allerlei vlakken. En veel van deze  veranderingen verhogen de druk op de basiswaarden van de democratie. Vrijheid, verdraagzaamheid en  collectieve verantwoordelijkheid staan onder grote druk door globalisering, moeizame immigratie, vergrijzing, verarming, verruwing. Om de democratie te herbevestigen, moeten we nagaan hoe we onze zin voor vrijheid, verdraagzaamheid en solidariteit kunnen aanscherpen. Cruciaal hierbij is juist het ‘actieve burgerschap’, waarvan de betekenis vandaag misschien zelfs dwingender is dan ooit, net omwille van de grote uitdagingen waarvoor we staan.

Er bestaat geen eenduidige definitie voor. De manier waarop je als actieve burger in de samenleving staat, kan vele vormen aannemen. Hoe een politicus, schrijver, vrijwilliger of leerkracht zijn bijdrage aan het  maatschappelijke welzijn levert, is heel divers. Maar steeds gaat het om een houding van betrokkenheid en bekommernis naar de ander en je omgeving. Die houding zou ik, met een term ontleend aan de Britse filosoof Roger Scruton, oikophilia willen noemen.

Oikophilia is de liefde voor onze omgeving en ons verlangen om van de wereld een thuis te maken. Volgens Scruton staat die liefde centraal in de bekommernis om een beter milieu. Maar ik wil verder gaan. Ook de actieve burger die zich inzet voor kansarmen, voor de verzorging van ouderen, de sociale integratie van nieuwe burgers, is gemotiveerd door zo’n liefde en bekommernis om van de wereld een betere plek te maken. Een plek waar we samen thuis kunnen komen. Een actieve burger staat betrokken, bekommerd, ja liefdevol in het leven. Burgerschap is liefde en liefde is een bekwaamheid en zoals alle bekwaamheden moet je ook liefde en burgerschap ontplooien. De actieve burger wordt niet geboren, maar gevormd. Hoe we dat precies moeten doen, is de meest cruciale vraag voor pedagogen, onderwijzers, intellectuelen, politici en eigenlijk voor ieder van ons."

Tags

Reageren