De Brabantse gotiek, een Middeleeuwse architectuurstijl of een begin-twintigste eeuws idee?

In 1830 scheidde België zich af van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en werd in 1831 het Koninkrijk België onder koning Leopold I. De nieuwe natie zocht naar manieren om zich te legitimeren. Kunst en architectuur zijn vaak ingezet ter meerdere glorie van een rijk of regime. Hiertoe werd onder andere teruggekeken naar het verleden. Uit deze ontwikkeling kwam de aanzet tot de Vlaamse monumentenzorg voort. Naast een Belgische identiteit was er ook behoefte aan meer lokale identiteiten. Een belangrijke periode was die van het hertogdom Brabant onder het Bourgondische bewind. In deze periode zijn talrijke bijna megalomane religieuze bouwwerken in gotische stijl opgericht door verschillende belangrijke bouwmeesters. Architectuurhistorici van de negentiende en begin twintigste eeuw gingen nader onderzoek doen naar de grote monumenten van dit roemrijke verleden en vonden hierin een stijl die gemeenschappelijke kenmerken toegeschreven kreeg, en ‘Brabantse hooggotiek’ gedoopt werd. Meer dan een half decennium na dato! In dit geval is er geen eigen stijl voor de nieuwe natie ontwikkeld, zoals de empirestijl voor Napoleon, maar werd een historische bouwstijl ‘ontdekt’ om de eigen identiteit van het Belgische Koninkrijk te legitimeren.

Recentelijk ontstonden er dan ook twijfels over de correctheid van deze term. De toegeschreven kenmerken blijken toch wel sterk uiteen te lopen. Bovendien zijn deze kenmerken tot vrij ver buiten het voormalige hertogdom Brabant verspreid geraakt. Doordat men zo gespitst was op de vermeende gemeenschappelijke kenmerken van de Brabantse gotiek en hierdoor vrijwel alleen aandacht bestond voor de grotere, en voornamelijk religieuze, bouwwerken en bekendere bouwmeesters. Sindsdien bestaat er een verschuiving naar de term ‘gotiek in het hertogdom Brabant’ en is er meer aandacht voor alle architectuurtypes, evenals voor het bouwproces en wordt de stijl in internationaal perspectief geplaatst.  Brabantse gotiek of gotiek in het hertogdom Brabant, de voortgebrachte bouwwerken en de bijbehorende verhalen zijn prachtig en fascinerend.