De verdwenen stadspoorten van Gorinchem

De verdwenen stadspoorten van Gorinchem

Er is nog een stadspoort over van de vier die er in de zestiende eeuw stonden: de Dalempoort in het oosten. De andere poorten: de Kanselpoort in het westen, de Arkelpoort in het noorden en de Waterpoort in het zuiden, zijn verdwenen. Wel staat het torentje van de Waterpoort in het Rijksmuseum.

We weten evenwel hoe de drie verdwenen stadspoorten eruitzagen dankzij tekeningen en schilderijen.

Allereerst de Arkelpoort

Die is afgebroken in 1857. Daar hebben we een mooi schilderij van (afbeelding 1) en ook een tekening van Pieter Jan van Liende (afbeelding 2). Het schilderij, een aquarel is van 1850 en de tekening van 1739.  

Hugo Ouwerkerk vertelt het volgende over het schilderij:

“Dit is een schilderij van de Arkelpoort aan de stadzijde. Waarschijnlijk is het onderste deel de gehandhaafde middeleeuwse Laag Arkelpoort, met op de hoeken overblijfselen van Arkeltorentjes met speklagen. Het onderste deel heeft ook een onregelmatigheid, die voor middeleeuwse gebouwen kenmerkend is. Echter de doorgang is voor een middeleeuwse poort wel groot. Het bovenste deel is waarschijnlijk een omstreeks 1600 nieuw gemaakt wachthuis. Op de spits van het dak staat een z.g. dakruiter, waar waarschijnlijk een luidklok in hing, want het was gebruikelijk dat elke stadspoort de tijd kon slaan. “

En over de tekening zegt hij:

“Ook uit die tijd. De Arkelpoort met ook hier een brede gracht, die nu “Het Paardenwater” heet. Ook weer een lange, van bogen gemetselde brug, met een ophaalbrug. De brede gracht was essentieel voor een sterke vesting. De brede gracht was het belangrijkste middel tegen bestorming van de vesting.”

De Kanselpoort

Deze poort is gebouwd in 1587 en afgebroken in 1818. We hebben een aquarel uit 1603 (afbeelding 3). “Een mooie impressie met kantelen aan de vestingwal”, aldus Hugo Ouwerkerk.  Tegenwoordig hebben we de Kanselpoortcoupure (afbeelding 4). Ouwerkerk: “Wat opvalt zijn de sleuven in de muur en de vorm van de muur. De muur heeft de vorm van de doorsnede van een vestingwal, zoals die hoorde te zijn. Vanaf links zien we de wal oplopen, dan een heel lichtjes oplopende brede borstwering (de Plongé), dan een stukje steil aflopend, gevolgd door een stukje horizontaal, waarop de schutters, of kanonnen stonden en als laatste een schuin stuk naar beneden,"

Tenslotte de Waterpoort

We hebben een pentekening uit 1603, toen de poort ook wel Waalpoort werd genoemd (afbeelding 5), Ouwerkerk: “Een lage dikke toren met kantelen en een Spietorentje. Dit alles is waarschijnlijk nog een overblijfsel van de middeleeuwse stadsmuren. De toren zou als kanonplatform gebruikt kunnen zijn, ter verdediging van de haveningang.” En een foto van de Waterpoort gezien vanuit de binnenstad en vanuit de buitenkant (afbeeldingen 6 - 7). In 1894 werd de Waterpoort afgebroken. Het was een obstakel geworden voor het groeiende verkeer.

Zie ook:   

https://vestinggorinchem.nl/vesting/beschrijving-vestingwerken/
https://www.mooigorinchem.nl/nl 
https://www.oudgorcum.nl/de-vereniging/historie/ 

Reageren