Gezond eten als nieuw geloof

Zonder suiker, minder koolhydraten, geen brood. Goede zaak of hype?

Het lijkt of iedereen de laatste tijd bezig is met bewust eten. Zonder suiker, minder koolhydraten, geen brood en het liefst ’oer’. Goede zaak? Of de zoveelste hype?

Op feestjes en borrels, rond rijk gevulde tafels met drank en hapjes, gaan de gesprekken al snel over gezond eten. Ons dagelijks brood is niet meer vanzelfsprekend. Nieuwe dieetgoeroes zaaien twijfel. Stappen we in hun kielzog massaal over op, bijvoorbeeld, een broodarm dieet? En hoe zinnig zijn de actuele opvattingen?

De voedselzandloper
Wat ons door de nieuwe goeroes wordt voorgespiegeld is niet mis. De Vlaming Kris Verburgh (27) belooft in De Voedselzandloper (275.000 verkochte exemplaren) dat we met de juiste voeding veroudering, inclusief rimpelvorming, kunnen tegengaan. Daarmee lijkt een voedingsrevolutie nabij. Want wie wil niet jong en gezond blijven? Het vuur wordt verder aangewakkerd door Broodbuik van William Davis (24.000 verkochte exemplaren), dat in de zomer op de Nederlandse markt verscheen.

Oppassen met voeding
Behalve voor suiker, moeten we volgens Davis en de zijnen vooral oppassen voor veredelde tarwe in brood, pasta, koek, taart en muesli. De goeroes vinden gretig gehoor. De broodconsumptie daalde in Nederland de eerste drie kwartalen van 2013 met 2,3 procent. Het voorlichtingsbureau Brood vermoedt dat die daling te wijten is aan de bestsellers van Verburgh en Davis.

Dat gezond eten zo’n hype is, verbaast Arie Dijkstra niet. De hoogleraar sociale psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen vraagt zich af of al die lezers van de voedselbestsellers ook echt gezonder gaan eten. “Dat weten we niet. Het zijn vooral de media die ons doen geloven dat De Voedselzandloper en Broodbuik massaal worden gevolgd.”

Gezond eten
Dat het onderwerp ‘gezond eten’ aanslaat, is verklaarbaar, zegt Dijkstra, want gezondheid is een van onze belangrijkste waarden, net als veiligheid en kinderen. “Een goede gezondheid is onderdeel van onze overlevingsstrategie. We vinden het allemaal belangrijk. Voor zeker een derde van de Nederlanders heeft het zelfs topprioriteit. Die groep smult van nieuwe boeken en ideeën over gezond eten en praat daar graag over.” Niet vreemd dus dat op ieder feestje wel iemand over gezond eten begint.

Medisch filosoof Ignaas Devisch, hoogleraar aan de Universiteit van Gent, vindt de aandacht voor gezonde voeding typerend voor de moderne mens. “We willen meer dan ooit over ons eigen leven kunnen beschikken en dat zelf vorm en gestalte geven. Aan de andere kant laat ons huidige voedingspatroon te wensen over. Dus als dieetgoeroes, kranten en magazines ons voorspiegelen dat we met kleine inspanningen over onze gezondheid kunnen beschikken, grijpen we dat met beide handen aan.”

Coach
Opvallend is volgens Devisch dat we ons daarbij wenden tot allerlei coaches. Of het nu gaat om voeding, beweging of kleding. “We hopen een duidelijk advies te krijgen, zodat we zeker weten dat we de juiste weg inslaan. In feite geven we zo steeds meer dagelijkse dingen uit handen. We leveren vrijwillig onze autonomie in.”

Devisch verwacht niet dat de hype rond gezonde voeding snel zal overwaaien. Volgens hem is een gezonde uitstraling een nieuwe norm in de samenleving. “Ons uiterlijk en onze leefstijl zijn een spiegel van wie we zijn. De fabrieksdirecteur in de vorige eeuw was een gezette man met een sigaar in zijn mond, de ideale manager van vandaag heeft een afgetraind lichaam. Wie er gezond en sportief uitziet, is goed bezig.”

Tien extra levensjaren
Ivan Wolffers, arts, hoogleraar en schrijver, is onder meer bekend van zijn standaardwerk Medicijnen. In 2013 verscheen van hem Het gezonde lifestyleboek. Wolffers is er, net als Kris Verburgh, van overtuigd dat gezond leven ons tien extra levensjaren kan opleveren. En dat zijn niet alleen maar jaren vol kwalen. “Maar gezond leven is meer dan gezond eten en drinken. Het gaat ook om bewegen, niet roken, verstandig alcoholgebruik, voldoende ontspanning en het vermijden van stress.”

Brood taboe
Over de hypes waarbij brood taboe is, heeft Wolffers zijn twijfels. “Het is niet het brood dat alle problemen geeft. We hebben tienduizend jaar brood gegeten zonder problemen. Pas de laatste vijftig jaar beïnvloedt ons voedsel de ontwikkeling van welvaartsziekten. De oorzaak ligt in het moderne leven met zijn designer food en de gigantische marketing van steeds meer en steeds makkelijker.” Kant-en-klaarmaaltijden, gemaksvoedsel, geraffineerde (bewerkte) producten; het is ongezond, stelt Wolffers. Niet als je het zo nu en dan eet, maar wel als het dagelijks op je bord ligt.

Dat ongezond eten voor de meeste mensen aantrekkelijk of zelfs onweerstaanbaar is, is volgens hem goed te verklaren. “We zitten zo in elkaar dat we ons willen beschermen tegen bedreigingen van buitenaf. Onze genen reageren daarop. Honger was eeuwenlang één van de grootste bedreigingen en is dat in grote delen van de wereld nog steeds. Over eten hoefde de mens vroeger niet na te denken. Als er voedsel was, dan at je. Als we nu eten zien of ruiken, werkt die prikkel nog steeds, terwijl we veel minder calorieën nodig hebben.”

Genen
Onze genetische aanleg matcht dus niet meer met onze westerse leefstijl. Evolutionair gezien veranderen onze genen 0,03 procent per tienduizend jaar, zegt Wolffers. Dus het duurt nog wel even voordat die zich hebben aangepast. Het grote nadeel van voedselhypes is dat het simplificaties zijn, vindt Wolffers. “Mensen willen graag een duidelijk dieet, dat alles oplost. Het echte probleem is dat de meeste mensen hun leefstijl niet duurzaam kunnen veranderen. Daarom vind ik dat we dit probleem ook gemeenschappelijk en politiek moeten oplossen. De informatie op voeding moet bijvoorbeeld veel eenvoudiger, met een grote rode sticker erop voor toegevoegde suiker.”

Geen vette hap meer?
Ook sociaal psycholoog Arie Dijkstra verwacht meer van veranderingen in onze omgeving. Geen vette happen in de kantine en hogere prijzen voor producten met suiker en foute vetten bijvoorbeeld. “Zo’n boek als De Voedselzandloper verandert de eetgewoonten van een enkeling en sluit aan op de tendens dat ons dagelijks eten ertoe doet. Maar pas als onze omgeving is veranderd, gaat de grote massa mee.”

Wie daarop niet wil wachten, doet er goed aan om zelf het overvloedige aanbod te mijden, adviseert Wolffers. “De boodschap van gezond eten is eenvoudig. Die past op één A4’tje.

- Mijd alle producten waar suiker aan is toegevoegd, drink geen suikerhoudende dranken. Ook geen vruchtensappen. Drink veel water en één glas melk per dag. Bewaar de cola voor zondag.
- Laat alle verzadigde (harde) vetten staan.
- Eet koolhydraten (zoals tarwe) zo onbewerkt mogelijk.
- Koop in de supermarkt eerst groente en fruit.
- Sla de paden met snoep en koek over.
- Wie zo kan matigen, hoeft niet bang te zijn voor koolhydraten in brood en pasta of voor zuivel.”

Dit artikel verscheen eerderop het NDCmediagroup platform www.gezondheidenco.nl

 

Tags

Reageren