Hippe cementtegels

De eerste handgemaakte cementtegels dateren al van tien eeuwen geleden bij de Moren maar In de late 19de eeuw zagen architecten opnieuw de estetische kracht in van het proces. Zo sierden tegels de russische paleisvloeren, alsook gevels en vloeren in Barcelona of Brussel. Gaudi, Horta en andere architecten creeërde prachtige geveltekeningen en binnenvloeren in handgemaakte cementtegels.

Door de industriële revolutie werden de handgemaakte tegels vanaf 1840 vervangen door machinale hoogstandjes. Met hun elegantie, toegankelijke prijzen en onderhoudsgemak maakten van de cementtegel een echt commercieel succes. De massaproductie maakete ze uiteindelijk goedkoper dan natuursteen of hout, zodat bijna alle woningen die werden opgetrokken werden voorzien van cementvloeren. In goedkope woningen zoals boerderijen en arbijdershuizen waren het dan wel eerder gestipte,gevlekte of effen exemplaren. Maar ook de duurdere herenhuizen kregen soms vloeren met prachtexemplaren van op maat gemaakte tegels. Ook in bijna alle publieke gebouwen (Scholen, Stations, enz...) gebruikte met machinaal gemaakte cementtegels.

Het vervaardigen van cementtegels

Cementtegels bestaan uit een dikke cementlaag(cement,zand & water) met een toplaag van marmerpoeder en kleurpigment.  Het speciale is dat de cement zorgt voor de uitharding en ze dus niet gebakken worden zoals bij keramische tegels.

De productie van cementtegels gebeurt met mallen waarin eerst als toplaag een mengsel van water, witte cement, marmerpoeder en kleurpigment wordt gegoten.  Een rooster zorgt voor de afbakening van de verschillende kleuren van een motief.  Bovenop deze toplaag van enkele millimeters wordt een mengeling van water, cement en zand gestort.  Het geheel wordt onder hoge druk geperst. Het cement is het bindmiddel dat zorgt voor de uitharding.  Achteraf wordt het oppervlak soms nog licht schoongevreven en met een impregneermiddel behandeld.  

Sommige oude keramische tegels lijken ook zeer goed op cementtegels, maar bestaan uit gebakken klei.  Zij hebben een gladder oppervlak.

Geschiedenis van de cementtegel

In 711 vielen de Moren Spanje binnen. Na enkele decennia hadden zij heel Spanje en het zuiden van Portugal veroverd. Zij maakten de Europeanen bekend met de techniek om cementtegels te maken en met de daarop aangebrachte kleurige kunstzinnige Islamitische decoraties en patronen.

De ontwikkeling van de cementtegel gebeurde in  het zog van de industriële productie van cement.  Cement is een bindmiddel dat reeds in de oudheid werd gebruikt bij de realisatie van bouwwerken. Maar het was pas rond 1800 dat cement voor het eerst op industriële schaal werd vervaardigd.  Tegen 1850 waren er reeds verschillende cementfabrieken verspreid over gans het Europese continent.  Parallel hiermee werd gezocht naar nieuwe toepassingen voor cement.  In Engeland begon men in 1836 de eerste cementtegels te maken en België volgde kort daarna met een fabriek in Gent (T. Picha & Cie).  Hoewel de Belgische cement vooral in de industriële bekkens in Wallonië werd gefabriceerd, lag het zwaartepunt van de cementtegelproductie in Gent. Dit kwam vooral door Fiévé & Cruls die  in1871 procédé ontwikkelde voor drooggeperste cementtegels die zowel esthetisch als kwalitatief konden concurreren met de keramische- of mozaïekvloeren. Hierdoor was Gent lange tijd het centrum van de Belgische cementtegelnijverheid.  Het grootste deel van de tegels diende voor export.  Wardoor ook talrijke lokale ateliers begonnen  met het ontwerpen en vervaardigen van ontelbare varianten.  Rond 1910 waren er in België alleen al meer dan 100 fabrieken, en ook na de 1ste Wereldoorlog waren cementtegels populair in de wederopbouw.  De 2de wereldoorlog betekende de ommekeer.  De productie van cementtegels bleef relatief arbeidsintensief, en geleidelijk aan kwamen er goedkopere industriële alternatieven.

De groei van motieven

In het begin waren cementtegels gewoon éénkleurig wit, zwart of grijs welke vooral in dambordmotieven werd geplaatst. maar ook soms effen of in ruitvorm. Vervolgens kwamen er meerkleurige tegels met eenvoudige geometrische motieven.  Vanaf 1880 werden de ontwerpen dan steeds complexer met neorenaissancemotieven, art-nouveau als hoogtepunt en later ook nog art-deco.

De cementtegel nu

De laatste cementtegelfabriek in België stopte in de jaren ‘5o.  De productie verhuisde stilaan naar streken met lagere lonen. Vandaag de dag worden in alle continenten nog cementtegels gemaakt volgens oud procédé en ook terug in België. Het gebruik van cementtegels is weer helemaal hip.

De Workhouse (londen) creeërden een leuke online tool waarmee je je eigen tegels kan ontwerpen en bekijken in 3D op enkele kamers. http://www.mosaic-color.com/simulateur.php?lg=nl#