Internationale Moedertaaldag: poging tot redden bedreigde talen

Over een ruime week is het ‘Internationale Moedertaaldag’. Deze dag is door UNESCO in het leven geroepen om de taalkundige en culturele diversiteit én meertaligheid te vieren. Want, zo beargumenteert UNESCO, door de moedertaal in ere te houden, wordt men zich meer bewust van de verschillen tussen de etnische groepen. En zo blijft het culturele erfgoed behouden. Toch is het niet zo simpel als het lijkt.

Geschiedenis
Internationale Moedertaaldag werd voor het eerst gevierd op 21 februari 2000. De keuze voor 21 februari lag voor de hand. Drieënzestig jaar eerder, in 1952 kwamen er op die dag studenten om in Pakistan, toen zij demonstreerden tegen de wet, die het Bengaals niet erkende als officiële taal van Pakistan. Het land omvatte destijds een groot gebied en bestond niet alleen uit het huidige Pakistan, maar ook uit Oost- en West Pakistan en Bangladesh. Daardoor werden er meerdere talen gesproken. De regering erkende echter alleen het Urdu als taal.

Behoud van taal
Het doel van de dag is om de culturele en taalkundige tradities in stand te houden. Op deze dag is er speciale aandacht voor dialoog, begrip en tolerantie, maar – vooral – ook bij het belang dat een taal heeft bij overdracht van moeder op kind. Lokale, ongeschreven talen worden bedreigd door dominante talen, zoals het Frans, Engels en het Spaans. In de wereld bestaan er op dit moment – naar schatting – nog zo’n zesduizend talen. Daarvan wordt de helft met uitsterven bedreigd. Alleen het overdragen van de taal op de nieuwe generatie en het op schrift stellen van de taal kan de taal nog redden, maar een zekere garantie voor overlevering biedt dit ook niet.

Oorzaken
Manieren waarop de taal bedreigd zijn, zijn divers. Het komt niet alleen doordat de lokale taal wordt overheerst door een dominantere taal. Politieke, economische en sociale situaties in het gebied zijn veel vaker van invloed op het uitsterven van een taal. Denk hierbij aan: oorlog, genocide, ziekte, globalisering, urbanisatie, landroof, maar ook aan stammen die worden verdreven van hun land, waardoor zij gedwongen worden te verhuizen, of aan kinderen die worden gestolen of aan kinderen die onderwijs volgen in een ander gebied of stad. Dit heeft allemaal invloed op de taal die zij spreken en gaan spreken.

Identiteit
Met het uitsterven van een taal verdwijnt ook gelijk de geschiedenis, het gedachtegoed en het geloof van een volk, stam of groep mensen. Het verloren gaan van een taal heeft invloed op de identiteit van haar sprekers. Anders gezegd, taal maakt deel uit van je identiteit en je persoonlijkheid. Een moedertaal is sterk verbonden en gebonden aan de omgeving waarin de taal is ontstaan.
In iedere taal zijn er spreekwoorden, uitdrukkingen, woorden en begrippen die in andere talen niet bestaan waarmee de mens zijn gevoelens kan uitdrukken.

Categorieën
UNESCO heeft de bedreigde talen ingedeeld in vier categorieën. Deze luiden als volgt: critically endangered, severely endangered, definitively  endangered en unsafe, , waarbij critically endangered moet worden opgevat als de meest bedreigde categorie. Talen die uitgestorven zijn behoren tot de categorie ‘extinct’. Talen die op dit moment onder de meest bedreigde talen ter wereld vallen, zijn het Njerep, het Chemehuevi, het Lemerig, het Kaixana, Taushiro. Wat deze talen gemeen hebben, is dat er nog maar een tot vijf mensen op de wereld zijn die deze talen daadwerkelijk kunnen spreken. Dat is één van de criteria die wordt gesteld om een taal aan te merken als ‘bedreigde taal’. De andere twee criteria zijn: de leeftijd van de personen die de taal nog vloeiend kunnen spreken en het percentage van de nieuwe generatie als (moeder)taal leert.

Evenementen
Op 21 februari worden er diverse evenementen georganiseerd. Zo geeft ‘Stemmen van Afrika’ een presentatie in De Nieuwe Liefde op de Da Costakade 102 te Amsterdam. Stichting Moedertaal, opgericht door Antje Robertson, organiseert dit evenement. Naast ‘Stemmen van Afrika’ zijn onder andere cabaretier Vincent Bijlo en hoogleraar Peter Nuysken (Radboud Universiteit Nijmegen en lid KNAW) aanwezig. Het evenement start om 19.30.

Op zaterdag 21 februari presenteert de openbare bibliotheek OBA, vestiging De Hallen in samenwerking met het ZID theater ‘Met andere ogen: verhalenvertellers uit Amsterdam-West’. Het programma duurt een uur, van 14.00 tot 15.00 en de toegang is gratis. Het zal een uur zijn vol kleurrijke, persoonlijke verhalen uit Nederland en daarbuiten. Met dans, muziek en theater zullen verhalen worden verteld van buurtbewoners, maar door inwoners uit andere werelddelen.

Tags

Reageren