#kerkverhalen: Eindejaarsoverdenking

Iedereen heeft het erover. Onze tijd is er één van verwarring. Niemand weet waar het heen gaat met Europa, met de VS, met Syrië, met Rusland, met de migranten, met de verkiezingen in maart, kortom met onszelf.

Kenmerkend voor verwarring is dat de gangbare interpretatiekaders niet meer voldoen. Voorspellen wordt veel moeilijker, want lijnen kunnen niet meer zomaar doorgetrokken worden. De altijd al aanwezige spanning tussen wij en zij staat op scherp. Als de betekenisrepertoires polariseren, wordt de consensus ondermijnd.

Terwijl de elite lange tijd de interpretaties aandroeg, zorgt het populisme er nu voor dat die manier van duiden aan gezag inboet. Gevestigde politieke partijen verliezen hun traditionele achterban. Het einde van de ideologieën – interpretatieleveranciers met lange staat van dienst – is zo’n vijfentwintig jaar gelden al afgekondigd.

Over de kerken, als vroegere bronnen van inzicht, heb ik het maar niet eens. Nieuwe leveranciers dienen zich aan. Opvallend is dat de interpretatiekaders en het taalgebruik van de politici nieuwe-stijl niet lijken op die van de door hen bestreden politieke elite. Ze overtuigen met oneliners en tweets. Opinies worden gepresenteerd als feiten. Voor een generalisatie hebben ze aan één beeld of voorbeeld genoeg.   

Een partij met een verkiezingsprogramma van een A4-tje kan eerste staan in de peilingen. Hoe komen we de verwarring te boven? Binnen de elite circuleren uiteenlopende scenario’s. De oude ideologieën moeten worden opgepoetst en geactualiseerd. Nieuwe toekomstbestendige ideologieën moeten bedacht worden.

Schaalverkleining moet de schaalvergroting van de globalisering compenseren. Elite-ideeën moeten vertaald worden naar het vocabulaire waar populisten zich van bedienen. Deskundigen moeten het land gaan runnen, zoals ze al lang doen in multinationale bedrijven. Referenda moeten vaker ge houden worden / juist afgeschaft worden. De kerken moeten zich laten horen. En nog zo’n paar.

Deze druppels zijn mijn eigen elitaire megafoontje. Steeds verken ik de driehoek levensbeschouwing-macht –spel. Vind ik daar enig recept tegen verwarring? Biedt de driehoek een effectief interpretatiekader? De samenhang tussen de hoekpunten scherpt inzicht en werkt onthullend. Kernwaarden klinken mee.

Ik zou dus iets zinnigs moeten kunnen melden over de huidige verwarring. Ik put enige troost uit de gedachte dat in crisistijden de beste nieuwe ideeën opkomen. Zo zijn de meeste religies en ideologieën ontstaan. Mensen zijn knappe knoeiers. Op het moment zitten ze voornamelijk in de knoei, maar daardoor wemelt het van de uitdagingen.  

Genoeg emplooi voor knappe koppen. Het zingevingsspel kan binnen mijn driehoek alle kanten uit, maar ook de menselijkheid versterken. Macht kan verschrikkelijk ontsporen, maar ook heel dienstbaar zijn. Levensbeschouwingen, religieuze zowel als seculiere, kunnen schade aanrichten, maar beschikken ook over een beproefd repertoire aan menselijke waarden.  

Misschien zijn we allemaal kleine rolmodellen als we creatief durven spelen met alternatieven, attent zijn op macht die zichzelf tot doel verheft, en vanuit wat voor levensbeschouwing dan ook enig gevoel voor menswaardigheid in de praktijk brengen. Dus toch maar: Goede Kerstdagen gewenst en een zinvol 2017!

Afbeelding: Honoré Daumier 

Reageren