Politiek zijn we zelf

Peter Giesen is redacteur bij de Volkskrant. Hij pleit tegen het idee van de maatschappij als consumptienetwerk. Mensen zien de samenleving als een product dat geleverd kan worden, maar de burger is geen klant, de politicus geen dienstverlener. Burgerschap begint daar waar de tegenstelling tussen burgers en politici plaats maakt voor eendracht.

"Mijn vader was een echte burger. Onvermoeibaar spoedde hij zich van vergadering naar vergadering: het schoolbestuur, de woningstichting, de gemeenteraad. Het was een optimistische tijd: jaren zestig, begin jaren zeventig. Burgers geloofden dat de wereld maakbaar was, dat zij haar mede konden vormgeven, door hemelbestormende idealen of door verstandig bestuur.

Praten we over actief burgerschap omdat er tegenwoordig te weinig mensen als mijn vader zijn? Ik geloof het niet: er zijn nog altijd veel mensen die zich willen inzetten voor de samenleving. Het probleem is echter: wie vertegenwoordigen zij? Ten tijde van de verzuiling wisten bestuurders zich vanzelfsprekend gesteund door hun achterban. Mensen stemden niet op mijn vader omdat ze hem zo goed vonden – de belangstelling voor de gemeenteraad was ook toen al gering – maar omdat hij katholiek was. Partijen waren nog massapartijen met honderdduizenden leden en miljoenen aanhangers, die elke keer blind op dezelfde partij stemden. Zo bezien is de zwevende kiezer van tegenwoordig een veel actievere burger, die bewust van zijn stemrecht gebruik maakt.

De ontzuiling heeft echter ook geleid tot een vorm van vervreemding waar we ons moeilijk raad mee weten. Wie zich verbonden voelt met een bepaalde stroming, voelt zich ook vertegenwoordigd in de maatschappelijke arena. Alleen al door het doorbreken van die verbinding groeit het gevoel van machteloosheid van burgers. Ik stem niet meer op ‘mijn’ partij, maar op de passant die op dit moment het beste bij mijn ideeën of belangen past.

Voor politici is het spel veel moeilijker geworden. Ze zijn niet meer van ons, ze moeten er voor ons zijn. Ook in de maatschappelijke arena is het consumentisme het dominante denkmodel geworden. De burger als klant, de politicus als dienstverlener. Het is een recept voor onvrede. De samenleving is nu eenmaal geen product dat geleverd kan worden. Niet alleen omdat sommige problemen zo complex zijn, ook omdat burgers tegenstrijdige eisen hebben. Ze vinden bezuinigen dringend noodzakelijk, maar willen ook betere zorg en onderwijs en voelen zich gepakt als ze meer belasting moeten betalen.

Sommige mensen geloven in modern burgerschap via referenda en internetstemmingen. Maar die versterken het consumentisme alleen maar. ‘Wij’ burgers stellen eisen, ‘zij’ politici moeten maar zien hoe ze eruit komen. Voor mij begint actief burgerschap heel bescheiden, met het relativeren van de tegenstelling tussen burgers en politici. Hun gebreken zijn ook onze gebreken, zij komen er niet uit omdat we er zelf ook niet uitkomen. Wees een beetje lief voor politici."

Tags

Reageren