Sloop maakt ons verleden tot een abstractie

Het schoolgebouw

Een gerenoveerd schoolgebouw is veel goedkoper dan een nieuw schoolgebouw, zo bleek uit onderzoek. Blijkbaar is dat voor sommige mensen nog steeds nieuws. Bij dergelijke berekeningen worden diverse kosten niet eens meegenomen. Met name de sloop van een afgedankt gebouw wordt in Nederland niet als een milieuprobleem gezien en als zodanig belast. Er zijn andere kosten die moeilijk in geld uitgedrukt kunnen worden, kosten die maatschappelijk bijna niet te overzien zijn.

Zo had ik een collega bij de Amsterdamse monumentenzorg die geheel beroofd was van zijn onderwijsverleden. Zijn kleuterschool was afgebroken, zijn lagere school was afgebroken, zijn middelbare school was afgebroken en ook de HTS die hij bezocht had bestond niet meer. Dat is traumatiserend. En met een beetje pech wordt ook je geboortehuis nog afgebroken. Alle schoolgebouwen uit mijn jeugd bestaan nog, de middelbare school is zelfs een rijksmonument geworden (J. van Lokhorst, 1897). Gek genoeg is het nieuwe gebouw uit de jaren zestig inmiddels wel afgebroken. Waarom mag Joost weten.

Duurzame herinneringen
Mensen hechten aan hun herinneringen, dat is geen sentiment maar een heel normaal verschijnsel, onze samenleving kan niet zonder een verleden. Daarom doen we ook archeologisch onderzoek. Ons land werd al in de steentijd bewoond, in het Overijsselse Dalfsen is onlangs weer een geweldige vondst gedaan. De minister is overigens niet bereid om wetenschappelijk onderzoek te financieren. Zij begrijpt blijkbaar niet dat nader onderzoek van essentieel belang is voor dergelijke sporen uit een ver verleden. Voor het recente verleden bestaat natuurlijk een simpele oplossing: breek die gebouwen niet af. Dat is nergens voor nodig, het getuigt van een totaal gebrek van cultureel besef en het is een ernstige bedreiging voor de geestelijke volksgezondheid. Herinneringen zijn natuurlijk een ingewikkelde zaak, maar het helpt enorm als er ook tastbare herinneringen resteren. De Gouden Eeuw is een abstractie zonder schilderijen en de Amsterdamse grachtengordel. En ook mijn jeugd wordt een abstractie zonder die schoolgebouwen.

De stille kracht
Dat is een prachtige roman die ons koloniale verleden genadeloos aan de kaak stelt. Maar over de stille kracht van de gebouwde omgeving wordt veel te weinig nagedacht. Het NRP legt natuurlijk altijd de nadruk op de aanwijsbare feiten die renovatie van gebouwen tot de meest intelligente en aantrekkelijke oplossing maken. Zakelijk gezien. En toch is het NRP tegelijkertijd ook een beetje de nationale psychiater van een land dat op drift is geraakt. Wat heeft toch de mensen bezield die in de loop van de twintigste eeuw een groot deel van ons verleden hebben weggevaagd? Om een futuristische stad te bouwen die al binnen een halve eeuw weer moest worden afgebroken. In de bouwwereld heerst een vorm van waanzin. Het meest beangstigende is dat architecten, die toch een belangrijke maatschappelijke taak hebben, deze sloopwoede nooit ter sprake brachten en gretig zijn meegegaan in de hysterische vernieuwingsdrift van hun opdrachtgevers. De gebouwde omgeving geeft richting aan het functioneren van onze samenleving. De Amsterdamse grachtengordel is eeuwenlang gerenoveerd, met groot succes. Waarom wordt die toverformule nog steeds ontkend in de bouwwereld?

Tags

Reageren