Steentijdwildernis in Almere

Onder de jongste stad van Nederland ligt een vrijwel ongeschonden steentijdlandschap verscholen. Verspreid over Almere liggen zestig archeologische vindplaatsen in woonwijken, langs de weg en bij bedrijventerreinen. De gemeente richt ze in als stukjes steentijdwildernis. Almeerders hebben de archeologie omarmd. “Geef ons het verhaal,” zeiden ze tijdens een inspraakavond in 2010. Het verhaal van de geschiedenis van Almere.

Staand op een van die archeologische plekken in Almere Buiten die de naam ‘Zenit‘ draagt naar de gelijknamige rotonde, vertelt stadsarcheoloog Willem-Jan Hogestijn wat er allemaal in de grond verborgen ligt. “Onder onze voeten, stroomde ruim 10.000 jaar geleden de Eem." Een dertig meter brede rivier, gevoed door beken die vanaf de Veluwe omlaag stroomden.Vijf meter beneden het maaiveld is de loop te herkennen in de bodemopbouw. De rivier had zijgeulen en het landschap eromheen was heuvelachtig met zandruggen. Het was er warm, in de zomer liep de temperatuur op tot ruim 25 graden. Met genoeg wild en eetbare gewassen in de omgeving was het een aantrekkelijke plaats om je te vestigen.

Jagers-verzamelaars

Jagers-verzamelaars sloegen op verschillende plekken langs de oervers van de Eem hun tijdelijke kamp op en pasten zich in de loop der eeuwen aan het veranderende klimaat en landschap aan. Ze deden er hun alledaagse dingen, zoals bessen plukken, vissen en jagen op edelherten, bevers, oerossen en everzwijnen. Ze bewerkten er hun gereedschap en begroeven het, voerden er wellicht hun rituelen uit. “Vindplaatsen zijn bijzondere plekken,” aldus Hogestijn, “waar mensen steeds terugkwamen en zeker spullen hebben achtergelaten."

Archeologische resten blijven in de grond

"Wat er precies aan resten en artefacten in de grond zit, weten we niet.” Proefboringen onder 'Zenit' hebben onder andere vuursteensplinters, botfragmenten en hazelnoten opgeleverd. Een signaal dat er nog veel meer in de bodem zit.  Door de dikke laag veen en klei die er bovenop ligt, zijn archeologische overblijfselen uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Almere graaft haar schatten maar sporadisch op. Ze blijven in de grond, om ze veilig te conserveren voor de toekomst, wanneer er geld en draagvlak is om ze op verantwoorde wijze bovengronds te krijgen.

De vindplaatsen blijven dus onaangeroerd, maar doe je er vervolgens mee? Tijdens een inspraakavond in 2010 waren Almeerders razend enthousiast over de archeologische schatten onder hun stad. Hogestijn: “We waren stomverbaasd.” Uit de resultaten van een enquête waar meer dan duizend inwoners op reageerden, kwam naar voren: “Maak er mooie, herkenbare en beleefbare plekken van. Geef ons het verhaal.” Het plan ontstond de vindplaatsen in te richten als stukjes steentijdwildernis. Als eilandjes met een zekere ruigheid die aangenaam contrasteert met de stedelijke infrastructuur. De inrichting van een vindplaats hangt af van stuifmeelonderzoek naar de oorspronkelijke begroeiing, van de ligging en van de wens van toekomstige gebruikers. Afhankelijk hiervan komt er bijvoorbeeld een trapveldje, een groot grasveld voor evenementen, een besloten bos met vuurplaats of een eetbare wildernis. Het zijn bovenal toegankelijke plekken die zich goed lenen voor recreatieve, sociale en educatieve doeleinden.

Schooltuintjes

“Zenit is zo’n plek die min of meer overgenomen is door inwoners,” zegt Hogestijn. Het is nu nog een kale boel. Tractoren rijden af en aan over de buffer en storten grond terug die afgegraven is geweest voor het bodemonderzoek. Intussen hebben mensen uit verschillende disciplines en organisaties waaronder scholen, buurtbewoners, archeologen, stadslandbouwers, gemeenteambtenaren en landschapinrichters de handen ineen geslagen om de plek een bestemming te geven. Zelfs het ernaast liggende restaurant Tang Dynastie heeft meegedacht. De steentijd komt hier straks tot uitdrukking in oergewassen zoals hazelaars, dennen, berken en struikheide. Er komt stadslandbouw. En er worden schooltuinen aangelegd  waar kinderen onder andere bramen, frambozen en paddenstoelen gaan kweken. Gewassen die, hoe kan het anders, ook op het menu van de jagers-verzamelaars stonden. Met een speciaal lesprogramma gaan docenten, archeologen en re-enacters samenwerken om kinderen wegwijs maken in de steentijd. Zodat ze tijdens het spitten en oogsten af en toe kunnen mijmeren over de verre voorouders die samen met hun oergereedschap, sierraden, wapens en huisraad onder de schooltuintjes begraven liggen. Aan de rand van het complex heen komt stadslandbouw met gewassen die ook weer zullen verwijzen naar de steentijd.

Almeerse bodem vol historie

Behalve steentijdvindplaatsen heeft de Almeerse bodem aarde nog meer te bieden. Bulten her en der in het landschap verraden veel latere menselijke aanwezigheid. Dit zijn scheepwrakken van de middeleeuwen tot de achttiende eeuw die herinneren aan de glorietijd van Nederland als scheepvaartnatie. En natuurlijk aan het feit dat Almere werd gebouwd op zeebodem. Naast scheepswrakken bevat de bodem ook vliegtuigwrakken uit de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog. Almere is anders dan gedacht een historische smeltkroes van formaat.

Tags

Reageren