Klaus Nicolaas Störtebeker

Klaus Störtebeker was een van de meest beruchte zeerovers uit de middeleeuwen. Piraterij was in die dagen een veelvoorkomende en deels geaccepteerde vorm van ‘handel’. Soms werkten zeeroversbendes zelfs in opdracht van staten. Zo roofde Störtebeker jarenlang voor Zweden grote partijen specerijen en textiel. De piraat werd op 20 oktober 1401 in Hamburg onthoofd.

Afkomst

Zijn sterfdatum is dus bekend, maar waar en wanneer Klaus Niklaus Störtebeker geboren is vermelden de bronnen niet. Wel gaan er verhalen dat Klaus een weesjongen uit Friesland of Groningen (Termunten) zou zijn, maar aangezien zijn naam voor het eerst opduikt in Wismar en de naam Störtebeker daar veelvuldig voorkomt, gaat men er ook vaak vanuit dat hij uit Wismar komt. Zijn bijnaam (Störtebeker) dankte hij aan het feit dat hij een beker bier in een teug leeg kon drinken.

Piratencarrière

De eerste maal dat zijn naam in de geschiedenis opduikt is in een verslag van een rechtszaak uit de stad Wismar in 1380. Hier wordt hij “Nicolao Stertebeker” genoemd. Hij werd door twee mannen mishandeld en beide mannen werden als straf de stad uitgezet. In die periode begint waarschijnlijk de piratencarrière van Störtebeker. Hij en zijn trawanten werken dan voor Zweden en zorgen voor specerijen en textiel door ze te roven van Deense schepen of schepen van de Hanzestad Lübeck. Zijn basis stond vermoedelijk op Gotland, maar ook Bornholm wordt in dit verband genoemd.

Victualiënbroeders

In 1389 veroverden de Denen bijna geheel Zweden. Alleen Stockholm hield nog stand, ondanks langdurige belegeringen van de stad. Dankzij Störtebeker kregen de inwoners voorraden en konden zij het beleg overleven. De voorraden die de piraten voor de inwoners van Stockholm buit maakten werden victualiën genoemd. Vaak wordt beweerd dat de zeerovers daarom de bijnaam 'Victualiënbroeders' kregen, maar deze benaming werd al voor de belegeringen gebruikt, bijvoorbeeld in financiële berekeningen van de stad Hamburg. Waar de bijnaam werkelijk vandaan komt is onbekend. Waarschijnlijk versterkten de acties tijdens de belegeringen van Stockholm het gebruik van deze naam.

De piraten zorgden niet alleen voor proviand, maar vochten ook mee en wisten Stockholm zelfs te ontzetten. Toende vrede eenmaal gesloten was, wilden de Hanzesteden af van de piraten. Daarop weken de zeerovers uit naar de Noordzee en begonnen er voor zichzelf. Störtebekers nieuwe thuishaven werd Marienhafe in Oost-Friesland. Dit lag in de het ambtsgebied van de veel aanzien genietende landeigernaar Widzel tom Brok, een goede vriend van Störtebeker.

Likedelers

Störtebeker maakte in die tijd de zeeën zo onveilig, dat in 1394 zijn naam opnieuw in de annalen opduikt: de Engelse koning Hendrik IV klaagt over de zeeroverij van een zekere Stortebeker. Stortebeker en zijn kompanen, met namen als Magister Wigbold en Godeke Michelis noemen zich dan de “Likedelers”. Dit slaat op het gelijke delen van de buit: ieder bemanningslid kreeg een gelijk deel van opbrengsten van hun piraterij toebedeeld. Tegelijkertijd werd ook de naam ‘victualiënbroeders’ nog gebruikt.

De overlast van de zeerovers werd uiteindelijk zo groot, dan in 1400 de Hanze en de Hollandse steden gezamenlijk besloten Störtebeker aan te pakken. Bij een zeeslag op de Westereems werd hem een zware klap toegebracht. Störtebeker vluchtte met 114 van zijn mannen naar de Hollandse graaf Albrecht van Beieren, die een andere agenda had dan de andere Hollandse heren. Störtebeker verplaatste zijn thuishaven vanuit Oost-Friesland naar Holland, reorganiseerde zijn manschappen, en sloeg met onverminderde kracht weer aan het roven.

Slag bij Helgoland

Maar de Hanze had echt genoeg van de piraten. In 1401 werd nogmaals een vloot bijeen gebracht, en bij Helgoland  kwam het tot een nieuw zeegevecht. Deze slag bleek fataal voort de Likedelers: veertig man sneuvelde, en 73 piraten, onder wie Störtebeker zelf, werden gevangengenomen.

Op 20 oktober 1401 werd Störtebeker in Hamburg staande onthoofd. Maar deze piraat zou zichzelf niet zijn als hij niet ook van zijn terechtstelling een show had gemaakt. Toen hij vlak voor zijn executie nog een wens mocht doen, had hij het volgende gevraagd: al zijn medeveroordeelden die hij na te zijn onthoofd nog voorbij zou weten te lopen, moesten gratie krijgen en vrijgelaten worden. Aldus werd afgesproken.

Zonder hoofd

Störtebeker zette nadat de beul zijn werk gedaan had het tot ieders verbijstering zonder hoofd inderdaad nog op een lopen. Pas bij de elfde naast hem opgestelde medeveroordeelde viel hij neer, nadat er een blok voor zijn benen werd gegooid. De rechters hielden zich niet aan de afspraak: ook deze elf ontliepen hun lot niet en werden onthoofd. Zijn trawanten Magister Wigbold en Godeke Michelis werden later gevangen en in de lente van 1402 eveneens in Hamburg ter dood gebracht.

Naleven

De piratenschat van Störtebeker zou ergens op het Duitse schiereiland Rügen begraven liggen, maar ook andere plaatsen langs de Oost- en Noordzeekust claimen de schat in hun Störtebekerhaven, Störtebekerburcht, Störtebekerkelder of Störtebekergrot te hebben.

Störtebeker werd om zijn sociale trekjes door de voormalige DDR tot historische held verheven. Ook nu nog zijn er Störtebekerfestivals en is er een Störtebekerroute.
In 2006 verscheen er een Duitstalige miniserie over Störtebeker, met in de hoofdrol Ken Duken. Voor de internationale markt heet de film A Pirate's Heart.