Inleiding
Vanaf 1890 tussen Harmenjansweg en Noorder Buiten Spaarne gevestigde CHOCOLADEFABRIEK van de voormalige firma Droste. De te beschermen bebouwing ligt aan de noord-westzijde van het complex en dateert uit 1911 en 1922. Deze onderdelen werden respectievelijk ontworpen door J. van den Ban en J.J. van Noppen in overgangsarchitectuur en rationalistische bouwtrant.
NB De overige onderdelen van het fabriekscomplex vallen buiten de bescherming.
Omschrijving
Het gedeelte uit 1911 ligt aan de noord-oostzijde en wordt gevormd door de voormalige branderij die gezien vanaf het Noorder Buiten Spaarne laag afsteekt bij de in 1922 gerealiseerde bebouwing ten zuidwesten hiervan. Het rechthoekig bouwlichaam staat haaks op het Spaarne en grenst direct aan het water. Het heeft een staalskelet (H-profielen) en bestaat uit parterre en verdieping. De verdieping loopt door tot onder het zadeldak. Het muurwerk is opgetrokken in rode baksteen en wordt in de vensterdorpels en de afsluiting van het metselwerk van de geveltop, alsmede op een aantal decoratieve punten afgewisseld met hardsteen. De voorgevel heeft een symmetrische opzet en een breedte van vijf vensterassen. De middelste as bevat boven elkaar drie paar beglaasde transportdeuren. De flankerende assen bevatten alleen vensters. De bovenste vensters volgen in de strekken de oplopende lijn van de geveltop. In de geveltop zelf bevindt zich een tegeltableau met boven elkaar de twee woorden DROSTE CACAO. In het aangrenzende muurwerk van de in 1929-1930 verhoogde torenpartij aan de zuid-westzijde bevindt zich een tweede polychroom tegeltableau met de zich herhalende afbeelding van een verpleegster met een kop cacao op een dienschaal. Boven de afbeelding staan boven elkaar de twee woorden CACAO DROSTE. De noord-oostelijke zijgevel, de enige vrijstaande gevel van de branderij, telt zes gekoppelde vensterassen die op de parterre vierkante ramen en op de verdieping verticale vensters met stalen ramen bevatten.
Het onderdeel uit 1922 bestaat uit een massief rechthoekig bouwblok evenwijdig en direct aan het Spaarne. Het bouwblok heeft een betonskelet en bestaat uit parterre, eerste, tweede, derde en vierde bouwlaag onder plat dak. De hoeken zijn aan de noord-west- en aan de zuid-oostzijde verhoogd met torenachtige volumen in kubusvorm. Hierin bevinden zich de liften en de toegangen tot het platte dak. De zuidwestelijk hoek wordt door opgemetseld muurwerk benadrukt. Het muurwerk is opgetrokken in rode baksteen, waarin ter decoratie lichter gekleurde baksteen is opgenomen. De bovenzijde van het muurwerk is afgesloten met zwarte keramische hoekstenen. De bases van de muurdammen zijn evenals de ontlastingsbogen van de vensters op de parterre ten dele uitgevoerd in hardsteen. Inclusief de hoektoren met het tegeltableau van de verpleegster wordt de gevel aan de zijde van het Spaarne door uitgemetselde muurdammen verdeeld in vijf traveeën. De zijgevels, waarvan alleen de noord-westelijke merendeels zichtbaar is, worden door muurdammen verdeeld in vier traveeën. Op de parterre zijn de brede vensterpartijen arcadevormig en voorzien van afgeschuinde bovenhoeken, op de eerste en tweede verdieping driedelig. Op de vierde en vijfde verdieping zijn per travee drie kleine verticale vensters geplaatst. In de vensters bevinden zich houten ramen die alleen op de parterre zijn voorzien van een roedenverdeling. In de noordgevel bevinden zich nog de oorspronkelijke stalen ramen met roedenverdeling. De buitenste traveeën hebben aan de rivierzijde op de derde verdieping een centrale transportdeur met daarboven een hijsbalk.
Waardering
De gefaseerd tot stand gekomen voormalige chocoladefabriek van Droste met bijbehorende geschriften en tegeltableaus is van algemeen belang uit cultuur-, bouw- en architectectuurhistorisch oogpunt als gaaf bewaard object van bedrijf en techniek in een karakteristieke architectonische vormgeving en inwendige draagconstructie, verbonden met de rond de Zaanstreek geconcentreerde cacao-industrie en kenmerkend voor de vroeg twintigste-eeuwse industrialisatiefase. Het pand is voorts van belang vanwege de beeldbepalende en historisch-functionele situering aan het Noorder Buiten Spaarne.
