Het Fort de Bilt werd in 1816-1819 aangelegd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort bestond uit aarden wallen met vier bastions, omringd door een gracht. Het werd op de weg tussen Utrecht en De Bilt gebouwd, om deze zo goed mogelijk te kunnen verdedigen. De weg liep door het fort heen.
Upgrades
In twee perioden werden verbeteringen aangebracht, namelijk 1848-1852 en 1875-1879. Onder meer werden een wachthuis (1850), een bomvrije kazerne (1879), remises en schuilplaatsen aangelegd. Tevens werd in 1848 de Biltsestraatweg, die dwars door het fort heen liep, verplaatst naar de zuidzijde van het fort. Rond 1900 werd het noordelijke deel van het fort ingericht als schietbanen (oefenbanen). Deze banen bleven tot ver na de Tweede Wereldoorlog in gebruik, onder meer door de politie.
Door de toename van verkeer op de Biltsestraatweg en de vele ongelukken die op die, smalle, bochtige weg gebeurden, werd de weg omstreeks 1930 wederom dwars door het fort getrokken. Hiervoor moest het reduit het veld ruimen en werd de bomvrije kazerne in tweeën gesplitst. Er werden vijf nieuwe, van gewapend beton geconstrueerde, kazematten aangelegd in de wal van het fort.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het fort door de bezetter gebruikt als executieplaats, waar circa 140 mensen (veelal verzetsstrijders) van hun leven beroofd zijn. Al in 1945 werd ter nagedachtenis van deze gebeurtenis een eenvoudig gedenkteken geplaatst. In 1949 werd dit vervangen door het huidige herdenkingsmonument. In de jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog functioneerde het fort als gevangenenkamp voor collaborateurs en NSB'ers.
Restauratie en herinrichting
In 1997 kwam het (noordelijke deel van het) fort in beheer van de gemeente Utrecht. Kort daarna werd gestart met een restauratie, waarna het fort in 1999 opengesteld werd. In het fort is tegenwoordig het Herinneringscentrum voor de Toekomst, van de Stichting Vredeseducatie, ingericht. Tevens wordt ieder jaar op de zaterdag voor 4 mei een herdenking gehouden bij het herdenkingsmonument. Het zuidelijke deel van het fort wordt nog gebruikt door de Koninklijke Marechaussee.
