Inleiding
Het fraterKLOOSTER "Huize Steenwijk" is gelegen op een omvangrijk landgoed met park in landschappelijke stijl, aan de westelijke zijde van de Boxtelseweg. Dit maakt deel uit van een gordel van landgoederen aan de zuidzijde van de kern van Vught. Op het landgoed Steenwijk werd in 1734 een landhuis gebouwd, dat in 1840 werd vervangen door een nieuw gebouw met stijlelementen van het Neo-Classicisme. Bij de nieuwbouw werden de funderingen van het eerste landhuis gehandhaafd. In 1903 werd het landhuis aangekocht door de Fraters van Tilburg, die er een extra verdieping aan toe voegden en in 1905 twee vleugels aan weerszijden van het gebouw optrokken, zodat een U-vormige plattegrond ontstond. Deze uitbreidingen vertonen stijlelementen van de Neo-Gotiek.
Het fraterklooster bestaat uit een vleugel met de hoofdingang, waarin het oude landhuis is gentegreerd met rechts hiervan de dwars hierop geplaatste kloosterkapel. Geheel links in het klooster een dwarsvleugel waarin de recreatiezaal en eetzaal waren ondergebracht. Deze is via een smal tussenlid met de hoofdvleugel verbonden. Aansluitend op de kapel een rechthoekige aanbouw, waarin kamers voor de broeders: deze valt vanwege latere wijzigingen en uitbreidingen buiten de bescherming. Op de zuidelijke dwarsvleugel sluit een L-vormige aanbouw van recentere bouwdatum aan. Ook deze latere toevoeging valt buiten de bescherming.
In de koorgevel van de kapel is een jaartalsteen met de naam M.E. Sonmans en datum 30 maart 1905 ingemetseld.
Omschrijving
Het gedeeltelijk onderkelderde klooster heeft een globaal U-vormige plattegrond. Het hoofdgebouw, waarvan de begane grond wordt gevormd door het vroegere landhuis, telt twee bouwlagen onder een wolfsdak met dakruiter, gedekt met kruispannen. Aan weerszijden hiervan twee eenlaags vleugels. De zuidelijke vleugel, waarin de eetzaal en recreatiezaal ondergebracht waren, heeft een mansardedak met kruispannen. Dit bouwdeel is via een smal tussenlid met het hoofdgebouw verbonden. De dwars op het hoofdgebouw geplaatste kapel is eenbeukig en heeft een zadeldak met dakruiter, gedekt met kruispannen. De muren zijn opgetrokken in baksteen met speklagen. Onder de daken is een boogfries met tandlijst aangebracht. De gevels van het voormalige landhuis zijn wit gepleisterd.
De voorgevel van het hoofdgebouw, waarvan de benedenverdieping bestaat uit het voormalige landhuis, heeft een symmetrische opbouw. De hoofdingang bestaat uit een eenvoudige houten deur met luifel en halfrond bovenlicht met suikerbroodroeden. Aan weerszijden hiervan rondboogvensters waarin schuiframen met zesruits benedenlichten en bovenlichten met suikerbroodroeden. In de uit 1903 daterende bovenverdieping vensters onder segmentbogen met T-schuiframen met roedenverdeling. Het middengedeelte van de bovenverdieping wordt geaccentueerd door een hoger opgetrokken topgevel, waarin een muurnis met een afsluiting in de vorm van een driepasboog. Hierin een lancetboogvormige beeldnis met een beeld van de heilige Joachim. De topgevel wordt bekroond door een natuurstenen kruis. Langs de sober uitgevoerde achtergevel van het hoofdgebouw een eenlaags aanbouw van recente bouwdatum. Hierin een gang, waarin de achtergevel van het landhuis is gehandhaafd: hierin rondboogvensters, identiek aan de vensters in de voorgevel. Op de bovenverdieping van het hoofdgebouw recht gesloten vensters met meerruits schuiframen. Rechts van het hoofdgebouw de koorzijde van de kapel. Deze is voorzien van een smallere apsis met een driezijdige sluiting. Hierin lancetvensters, waarvan de buitenste twee gevuld met glas-in-lood. In de zijgevels van de apsis kleinere, per twee gekoppelde lancetvensters. Langs de topgevel van de kapel een klimmende tandlijst. Boven de gevel een met zink beklede dakruiter. Aan weerszijden van de apsis lage aanbouwen met schilddakjes. Hierin smalle, gekoppelde lancetboogvensters.
De noordelijke kapelgevel wordt door middel van smalle steunberen in vier traveeën gedeeld. Per travee twee gekoppelde hoge lancetvensters. In het dakschild boven deze noordelijke gevel twee kleine dakkapellen. Ten zuiden van het hoofdgebouw de vleugel voor de recreatiezaal en eetzaal. De kopgevel (oostelijke gevel) hiervan bestaat uit een en eetzaal. De kopgevel (oostelijke gevel) hiervan bestaat uit een gecombineerde trap- en tuitgevel en heeft een travee-indeling met muurnissen tussen lisenen. De middelste muurnis hiervan eindigt in een lancetboog met hierboven een trapgevel. De flankerende muurnissen worden afgesloten door klimmende tandlijsten. Op de begane grond, ter hoogte van de recreatiezaal meerruits schuiframen onder bogen, waarin boogvormige decoraties in lichtere baksteen. Op de bovenverdieping in de middelste travee een samengesteld meerruits schuifvenster onder een lancetboog, ook hier in tweekleurig decoratief metselwerk. Aan weerszijden hiervan kleinere getoogde vensters. In de zuidelijke gevel zijn de recreatiezaal en de eetzaal voorzien van grote schuiframen onder een strekse boog.
Zowel eetzaal als recreatiezaal hebben een eigen ingang aan de tuinzijde, bestaande uit een dubbele openslaande beglaasde deur en hoog bovenlicht. Tussen de recreatiezaal en eetzaal is de zuidgevel hoger opgetrokken en voorzien van twee smalle lancetvensters met eenvoudig glas-in-lood ter hoogte van een vertrek, waar vroeger een kleine kapel was ondergebracht. Het inwendige van het kloostergebouw is in de loop der tijd enigszins gewijzigd. In het hoofdgebouw is de oorspronkelijke dispositie, met het trappenhuis aan de achterzijde, voorafgegaan door een grote hal nog aanwezig. Verder zijn alleen in de kapel nog oorspronkelijke elementen aanwezig: hier zijn onder alleen in de kapel nog oorspronkelijke elementen aanwezig: hier zijn onder meer van belang de orgeltribune, de kruisribgewelven in stuc en de glas-in-loodramen in de apsis met een Jozef- en Maria-voorstelling. Op de zolder van het hoofdgebouw nog resten van houten chambrettes.
Waardering
Het klooster "Huize Steenwijk" is van algemeen belang. Het bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van het belang van de katholieke congregaties in Noord-Brabant aan het begin van deze eeuw. Tevens vormt het een goede illustratie van de wijze waarop belangrijke landgoederen in de omgeving van het bisdom 's-Hertogenbosch werden omgebouwd tot katholieke kloosters en onderwijsinstellingen. Het kloostergebouw is van architectuurhistorisch belang als voorbeeld van de neogotische stijl, karakteristiek voor de katholieke kloosterarchitectuur rond de eeuwwisseling en illustratie van de wordingsgang van landhuisje naar klooster. Het klooster heeft ensemblewaarde door de sterke visuele samenhang tussen het landschappelijke park en de bebouwing.
Landhuizen. Rondom de dorpskern staan veel landhuizen met parkachtige aanleg. Oud Sparrendael (Sparrendaalseweg 5) stamt oorspronkelijk uit 1802 en werd omstreeks 1870 in eclectische vormen verbouwd. Vanaf 1901 diende het als rusthuis voor ex-missionarissen en daartoe werd in 1930 een traditionalistisch vorm gegeven vleugel aangebouwd. Het dubbele herenhuis Weltevreden (Boxtelseweg 26) stamt uit het begin van de 19de eeuw. Wargershuize (Helvoirtseweg 209) is een neoclassicistisch landhuis uit 1842 met koetshuis uit 1845 en een plantenkas uit die tijd. Landgoed Steenwijk (Boxtelseweg 58-60) heeft een landhuis uit de eerste helft van de 19de eeuw. Na de bouw van een kapel in 1905 werd het ingericht als klooster. Het neorenaissancelandhuis Zionsburg (Taalstraat 149), gelegen in een landschapspark, werd in 1882 gebouwd ter vervanging van het kort na 1663 gebouwde, gelijknamige huis. Naar ontwerp van L.C. Hezenmans verrees in 1884 het neorenaissanceherenhuis Roucouleur (Glorieuxlaan 4) met traptoren en trapgevel boven ingang. Dezelfde architect verbouwde voor de familie Van Rijckevorsel in 1892-'96 het vroeg-19de-eeuwse landhuis Helvoirtseweg 191 in neogotische stijl. Villa Leeuwenhof (Sint-Michielsgestelseweg 1) heeft een hoektoren, speklagen en neogotische details als speklagen en driepasboog boven de ingang. Het pand werd in 1900 naar plannen van J.G.T. Aerden als villa ‘Amélie’ gebouwd voor de internationaal bekende bariton en Wagnervertolker J. Orelio. De uit omstreeks 1920 daterende Villa Elsa (St.-Michielsgestelseweg 3) is een wit geschilderd landhuis in koloniale stijl met open zuilenveranda.
