KOEPEL.
Koepel op rechthoekige grondslag met afgesneden hoeken. Op de afgesneden hoeken bevinden zich Ionische pilasters, elk onderbroken door twee banden met een druipsteenachtige versiering. De houten wanden zijn opgetrokken op een hardstenen plint op bakstenen voeting. De koepel is overkapt met een klokdak op rechthoekige basis, met op de overgang van de holle naar bolle vorm een lijst. Aan de linkerkant van de noordwestelijke gevel geven drie halfronde hardstenen treden toegang tot de ingangspartij, bestaande uit een door een getoogde lijst omgeven paneeldeur. In de vier gevels dubbele 8-ruits vensters, geplaatst in vertikaal gelede kozijnen en voorzien van houten luiken. De wanden worden door zwaar geprofileerd lijstwerk verdeeld. Boven elk raam een gedecoreerd vlak met acanthusbladeren en krulornamenten in Lodewijk XIV-stijl, onder elk raam een gezwenkt paneel voorzien van krullen en aan d e zijkanten bladvormige ornamenten. Aan weerszijden van de ramen getoogde geprofileerde panelen. Interieur: op de vier afgesneden hoeken bevinden zich pilasters met Ionische kapitelen waarachter kasten zijn weggewerkt. Boven de kapitelen en langs alle wanden loopt een kroonlijst. De pilasters zijn wit gemarmerd, evenals de lijst boven de wanden. Boven de kroonlijst bevinden zich in de hoeken schelpachtige gestucte versieringen. Het koepelplafond is wit gestuct en heeft rijke Lodewijk XIV versieringen. De vl oer bestaat thans uit Oregon pine delen van verschillende breedte, die voorzien zijn van een perforatie in siermotief voor de vloerverwarming. De wanden aan de buitenzijde zijn geschilderd in zachte zandsteenkleuren (grijs), de banden zijn okergeel evenals de daklijst en de lijst in het klokdak. Aan de binnenzijde zijn de wanden geschilderd in Berlijns blauw, de oorspronkelijke kleur die tijdens de restauratie werd teruggevonden.
Waarschijnlijk was het Jacob Valckenier, in 1700 door vererving in het bezit van Valkenheining gekomen, die de rijk geornamenteerde koepel ten zuidwesten van het huis gelegen liet bouwen. Deze koepel, samen met de soberder koepel van Slot Zeist behorende tot de oudst bewaarden van ons land, is op een ets uit 1730 (door A. Rademaker, Hollands Arcadia, 1730) duidelijk te herkennen. De koepel werd in elk geval v¢¢r 1730 gebouwd. Het is niet onwaarschijnlijk dat de koepel een bouwjaar rond 1700 kent en dat hij ontworpen werd door Daniël Marot (zie: M.D. Ozinga, Daniël Marot, Amsterdam 1 938). In de jaren '60 bevond de koepel zich in zeer slechte toestand en werd tijdelijk afgebroken en opgeslagen. Na een lange restauratieperiode is de koepel omstreeks 1977 in oude luister hersteld.
