2002 – Prins Claus Prijs voor de Amazigh Cultuur

‘Volgend jaar zal ik jullie laten lachen’, beloofde Prins Claus ons vorig jaar in het Paleis op de Dam, toen hij zijn speech vanwege gezondheidsproblemen af moest breken. Het heeft niet zo mogen zijn.

Maar het fonds was het aan Claus verplicht  door te gaan. Zoals Anke Niehof, voorzitter, in de Ridderzaal in Den Haag dit keer zei: ‘Claus’ ideeën blijven onverminderd relevant en de kern is het respect voor de ideeën, idealen en creativiteit van mensen.’

Het was een zeer geslaagde bijeenkomst  dankzij een optreden van Youssou N’Dour, winnaar van een van de negen Prijzen van 25.000 euro en een niet minder geslaagd optreden van twee Senegalese rappers uit de N’Dour-stal met twee Nederlandse rappers. De hoofdprijs van 100.000 euro ging naar Mohammed  Chafik uit Marokko, voorvechter van de Amazigh Cultuur.

Manifeste Berbère

Mohammed Chafik werd door Koning Hassan VI in 2002 benoemd tot hoofd van het Koninklijk Instituut voor Berber, Amazigh Cultuur. Het instituut wil een begin maken met de ontwikkeling en standaardisatie van de Berbertaal en goede methoden zoeken om het op grote schaal te onderwijzen. De taal wordt nu alleen op privéscholen gedoceerd.

Daarnaast gaat het instituut zich bezighouden met literatuur en andere kunsten. Er is een rijke Berber dichttraditie en er zijn tamelijk veel jonge Berberdichters en – zangers. Het instituut gaat ook onderzoek uitvoeren naar de Berber-architectuur, de tattoo- en de tapijtkunst.

Geschiedenis transparant

Het instituut was een van de zaken die gevraagd werden in het Manifeste Berbère van 2000. Het manifest was meer dan een politiek pamflet. Het was ook een poging om de geschiedenis van Marokko transparant te maken, voor en na de opkomst van de Fransen, voor en na de onafhankelijkheid.

Chafik deed dit door de Berbers op te voeren als actief aanwezige, belangrijke historische spelers in de samenleving, in plaats van een monddood gemaakte, ongelukkige bevolkingsgroep. Het Manifest, ondertekend door honderden vooraanstaande, maar ook vele gewone Berbers, vroeg de koning en de regering om erkenning van de taal en de cultuur van de Berbers. In het Amsterdamse Amstelhotel had de Cultuurbarbaar een gesprek met Chafik.

Wat is het belang van het Manifeste Berbère?

‘Het Manifeste Berbère heeft de hele Marokkaanse politieke klasse doen inzien dat er een probleem is. Voor dat probleem moet een oplossing worden gevonden. De makers van het Manifest willen een debat, een dialoog om het probleem te bespreken.’

Kun je zeggen dat de Marokkaanse cultuur gekoloniseerd wordt door de Franse cultuur?

‘Er is altijd een dominante cultuur, om welke reden dan ook. In Marokko worden nu drie talen gesproken: Frans, Arabisch en Berber, het Amazigh. Welnu, het Frans voert de boventoon om vooral economische redenen, het Arabisch om religieuze redenen en het Berber, tsja, dat voert een gevecht om te kunnen bestaan. Het vecht en het zegt, en dat zeg ik ook: ik bén er en ik blijf er. Maar er zijn altijd redenen voor dominantie. Het Engels beheerst nu de wereld en dat is niet om redenen van linguistiek. Het is in de eerste plaats een economische, een politieke zaak. Ziet u: een taal is een werktuig.’

Hoe sterk is het Berber-element in de Marokkaanse politieke klasse?

‘Om verschillende redenen zijn de Berbers in die klasse slecht vertegenwoordigd. In de eerste plaats omdat de steden – die gearabiseerd zijn – de politiek domineren. En vervolgens is er de religie. Die zegt dat men Arabisch, muzelman, moslim moet zijn. En ten slotte bevinden de Berbers zich tamelijk ver van de economische hoofdstroom, wat ze verzwakt. Het resultaat is dat de Berbers, de Imagizhen, ondervertegenwoordigd zijn in de politieke klasse.’

Op de Amazigh website zag ik hele reeksen van namen die de Berbers droegen voordat de Arabieren voorschreven welke voornamen beschikbaar waren. Durven de Berbers hun kinderen weer Berbernamen te geven?

‘De Berbers zijn moslims en ze geven meestal Arabische namen aan hun kinderen. Het is als bij jullie christenen: jullie namen zijn voor het merendeel Hebreeuws: Jan, Jaap, Koos, Johan, John, het zijn allemaal Hebreeuwse namen die religieus van oorsprong zijn. Bij de Berbers, de Imagizhen, is het niet anders. Vanwege de religie lopen er honderdduizenden Mohammed’s, Ali’s, Hussein’s en noem maar op rond. Maar je kunt en kind ook een Amazigh-naam geven. En dat gebeurt ook een enkele keer.’

Is het überhaupt mogelijk om vruchtbare banden te hebben tussen de Arabische cultuur en de Berbercultuur?

‘Die banden zijn mogelijk op voorwaarde dat men het ook wil natuurlijk. De Berbers, de Imagizhen, moeten daarvoor inzien dat de Arabische cultuur ook bij hen hoort. Ze zijn toch al gauw veertien eeuwen muzelman, moslim. Heel veel Imagizhen hebben belangrijke werken geschreven in het Arabisch. Net zoals zij overigens veel belangrijke werken hebben geschreven in het Latijn. Een van de grote christelijke kerkvaders, Sint Augustinus, was Imazigh. De Imazighen hebben altijd geschreven: in het Grieks, Latijn, Arabisch, Frans, Spaans en nu zijn er verschillende die op de eerste plaats in het Engels schrijven.’

Maar er is toch ook de Amazightaal, met een eigen tekensysteem?

‘Zeker, ziehier het tijdschrift ‘Amazigh’. Er staan interviews in en verhalen en gedichten in het Amazigh. Het Amazigh is een erg oude taal, gecreëerd in de Sahara, twaalfduizend jaar geleden. De tekens zijn terug te vinden op de rotsen. En omdat het rotsen waren, was het erg moeilijk om cirkels te maken. Onze letters bestaan dus vooral uit strepen, heel erg recht.’

De Arabische cultuur is al enige eeuwen over haar hoogtepunt heen, ze schitterde in de middeleeuwen. Is het mogelijk dat er weer vitaliteit in de Arabische cultuur komt?

‘Dat is mogelijk, maar dat hangt op de eerste plaats van de mensen af. Het grote probleem met de Arabische wereld is dat ze terugkijkt naar het verleden, niet vooruitkijkt naar de toekomst. Het is voor een mens, of het nu een man, vrouw of samenleving is, slecht om alleen maar naar het verleden te kijken. Men moet naar het heden en de toekomst kijken. Maar het is heel moeilijk dat de mensen aan het verstand te brengen. De Arabieren, de moslims, kijken heel erg tegen het Westen op, denken ‘eens waren wij zo sterk’, en vluchten vervolgens in hun verleden. Het verleden is de leidraad, ook voor de wetgeving. Maar ze vergeten dat wetgeving op basis van het verleden resulteert in een façade-wetgeving. Maar er zijn verschillende jonge Arabische intellectuelen die de echte wereld begrijpen. Het zijn serieuze mensen die zeer juiste dingen schrijven. Ik ben er zeker van dat die ontwikkeling doorgaat. Het zal vooralsnog een zwijgende ontwikkeling zijn, maar ze gaat door en er komt een moment dat er gesproken wordt.’

U geeft dit  interview voor de Cultuurbarbaar. Geen beter blad dan de Cultuurbarbaar voor de Culture Berbère zou je bijna zeggen.

‘Uw lezers moeten vooral niet Cultuurbarbaar met Culture Berbère verwarren. De juiste uitdrukking is Culture Amazigh en niet Culture Barbare! De Romeinen hebben ons Berbers genoemd. We hebben vaak oorlog gevoerd met de Romeinen. Kent U Hannibal? Het hele leger van Hannibal bestond uit Imagizhen. De Romeinse historicus Titus Livius heeft geschreven: de slag van Cannae is gewonnen door het zwaard van de Imagizhen! Cannae ligt in Italië, bij U. (In 216 v. Chr. Hakte Hannibal in Cannae twee Romeinse legers van 70.000 man in de pan, 50.000 overleefden het niet.) De Amazigh koning Jugurtha heeft in de Romeinse tijd menige slag met de Romeinen geleverd en omdat de Romeinen zoveel problemen met de Imazighen hadden hebben ze ons Barbaren, Berbers genoemd. We waren hun vijand. Ik hou daarom niet van het woord Berber. Je moet zeggen Amazigh, dat betekent immers l’homme libre, de vrije mens.

 

 

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0