De Haagse Ambassade: Litouwen

Aan het begin van de 14e en 15e eeuw was het Groothertogdom Litouwen het grootste land van Europa. Vanwege de groeiende macht en druk van een ander Groothertogdom, Moskou, vormde Litouwen in 1569 een Unie met Polen. Het Gemenebest van het Koninkrijk Polen en Groothertogdom Litouwen duurde tot het eind van de 18e eeuw. Het werd ook wel de Republiek van de Twee Naties genoemd. In 1791 kwam de eerste Grondwet van Europa tot stand.

Darius Semaška, de ambassadeur van Litouwen in Den Haag, vertelt me dit in zijn kantoor, de Ambassade van Litouwen in de Laan van Meerdervoort. Een voorganger van hem, Michał Kleofas Ogiński, verbleef in de jaren 1790-1791 als gezant van Litouwen twee jaar lang in Den Haag. De Republiek van de Twee Naties stond toen onder druk van de grootmachten Rusland, Pruisen en Oostenrijk.

Ogiński, beter gezegd Graaf Ogiński, was in Den Haag om voor de belangen van zijn land, de Pools-Litouwse staat, op te komen. Zo werkte hij aan een bilateraal Handelsverdrag. Naast gezant en parlementslid was hij ook een belangrijke componist, bekend in heel Centraal Europa. Semaška: ‘In 2013 en 2014 zijn er concerten in Nederland geweest waar het werk van Ogiński gespeeld werd. Ik luister vaak naar Radio 4, de Nederlandse klassieke zender en daar hoorde ik laatst zijn bekendste stuk “Farewell to the Motherland”.‘ Ogiński  woonde aan de Assendelftstraat. Het huis is er nog. De ambassadeur heeft nog met het gemeentebestuur van Den Haag overlegd om een gevelplaat op het huis te plaatsen. Maar daar was niet zo veel oor voor.

25 jaar onafhankelijk

In 1990 werd Litouwen onafhankelijk van de Sovjet-Unie. In 2004 voegde het land zich, samen met negen andere landen, bij de Europese Unie.  De ambassadeur voelt zich een gelukkige deelnemer aan niet alleen de Europese Unie, maar ook de Eurozone – sinds 1 januari 2015 is de euro betaalmiddel – en de NAVO. ‘We hebben de vrijheid opnieuw gerealiseerd. Met behulp van de bondgenoten kunnen we voorkomen dat Rusland intervenieert in ons land. Alhoewel ik me regelmatig zorgen maak.’ Het is nu 25 jaar geleden dat Litouwen onafhankelijk werd. Reden voor een feestje. 

Ook omdat het economisch goed gaat, ondanks de crisis. Het GDP, het Bruto Binnenlands Product, is inmiddels hoger dan in 2008 net voor de crisis. De Litouwse productie vond in deze jaren zijn weg naar Europa en de wereld. En dat ondanks de obstakels die Rusland in het verlengde van de agressie in de Oekraïne opwierp in de vorm van het blokkeren van goederen en cyber-aanvallen op Internetproviders. 

Bezuinigingen

Het land toonde een opvallende veerkracht. De groei was vorig jaar 3% en naar verwachting is dat in 2015 net zo groot. Hoe heeft Litouwen het klaar kunnen spelen? Semaška: ‘Er is streng en stevig bezuinigd. We zijn heel erg gaan focussen op fiscale discipline. In  2009 daalde het BBP met 14%, voor het grootste deel door bezuinigingen en voor een klein deel door hogere belastingen. Mensen die in de publieke sector werkten, moesten  solidair zijn met degenen die in de privésector werkten . Mensen met hoge salarissen moesten meer inleveren dan degenen met lage salarissen. Ik ben er zelf 25% op achteruit gegaan. Ministers gingen er 40% op achteruit en de minister-president en de President zelfs 50%. Pas afgelopen maand ontving ik voor het eerst weer mijn oorspronkelijke salaris.’

Het meest werd gesneden in overheidsinvesteringen en overheidsinkopen. Sommige bedrijven legden het loodje, anderen konden zich door een veel sterkere oriëntatie op het buitenland net redden. Er waren nauwelijks protesten. 2009 was een moeilijk jaar, in dat jaar daalde de economie zelfs met 14%. In 2010 kwam de ommekeer, de export steeg, en was zelfs groter dan in 2008. De groei was 1,5%, het jaar erop 6%, in 2012 en 2013 4% en vorig jaar en – naar verwachting - dit jaar 3%. De economie is inmiddels grotendeels exportgericht.  Semaška: ‘We hebben de meest open economie van de Europese Unie, de export bedraagt 85% van ons BBP.’

Handel met Nederland

Het gaat om kunstmest, geraffineerde olie die richting Rotterdamse haven gaat, houtverwerking en meubels, high tech en laser producten. Dankzij fundamenteel onderzoek op het gebied van fysica en mathematica hebben bepaalde laserproducten een aandeel van 10% op de wereldmarkt. Laatst had de ambassadeur een discussie met Robert de Groot van het Ministerie van Buitenlandse Zaken die beweerde dat je je beter niet te veel  kon richten op handel alleen. ‘Onderschat de kleine markten niet’ riposteerde de ambassadeur. Semaška: ‘In 2004 stelde de handel zo goed als niets voor, maar in 2013 was de bilaterale handel met Nederland bijna drie miljard euro groot, met een klein voordeel aan Nederlandse kant, 1.6 tegen 1.4 miljard euro. De winstmarge van de Nederlandse exporteurs was groter dan de Nederlandse bijdrage aan de Europese structuurfondsen voor Litouwen.’ De ambassadeur durft zelfs wel te zeggen dat de Nederlandse economie er slechter aan toe zou zijn geweest als de Europese Unie in 2004 niet met de tien nieuwe lidstaten was uitgebreid.

Toen Litouwen in de tweede helft van 2013 het Europese voorzitterschap bekleedde hield het de andere landen het belang van fiscale discipline, waarbij het zichzelf als voorbeeld stelde. Een gebalanceerde begroting zorgt voor een gezonde economie, was de stelregel.  Semaška: ‘Dat laat ruimte om te investeren in kansrijke sectoren, maar ook om heel kritisch naar je sociale voorzieningen te kijken en te kijken hoe je de arbeidsmarkt structureel kunt hervormen. In de Sovjettijd gingen de vrouwen op hun 55ste en de mannen op hun 60e met pensioen. Dat hebben we eerste verhoogd naar 62 en vervolgens naar 65 jaar. De mensen begrepen het. ’

Litouwen heeft het zelf voor elkaar gekregen en ging geen steun zoeken bij bijvoorbeeld het IMF. Semaška: ‘Ik zat laatst bij een bijeenkomst naast Trichet, de vorige voorzitter van de Europese Centrale Bank. Toen hadden we erover dat niemand er vertrouwen in had dat we het zouden redden. We moesten voor onze leningen zelfs 10% meer rente betalen vanwege dat wantrouwen.

Klumpės

De wederzijdse investeringen van Nederland in Litouwen en van Litouwen in Nederland zien er indrukwekkend uit. Deels is het gezichtsbedrog. Want veel van die investeringen vinden plaats in Holdingbedrijven die geregistreerd zijn in Nederland. Een Nederlands bedrijf dat actief is in Litouwen is SBLi, een bedrijf voor ‘belettering’ van retailbedrijven uit Woerden. Het heeft zijn productiewerkzaamheden geoutsourced naar twee landen: Thailand en Litouwen. Semaška: ‘Ik merk dat er hier wat sceptisch wordt aangekeken tegen outsourcing. Maar voor een bedrijf werkt het heel goed. Als routine werkzaamheden worden verricht in een SSC, een Shared Service Centrum in een ander land, komt er ruimte voor innovatie, die uiteindelijk nog profijtelijker is. Van de andere kant komt de economie van het ‘uitvoerende land’ in de lift. Het zorgt voor werkgelegenheid. Ieder jaar komen vele leerlingen in Litouwen van de IT-schools en die kunnen zo aan de slag. 

Litouwen heeft als traditioneel landbouwland een sterke zuivelsector.  Die zuivel wordt – het zal niet verbazen - ook geëxporteerd. ‘Rusland is een belangrijke markt, maar ook Nederland.’ In dat verband: ‘klumpės’ is een Litouws woord, afkomstig van ‘klompen’. Semaška: ‘Nu zie je ze niet meer, maar tot de Tweede Wereldoorlog werden de klumpės op het platteland gedragen.’

Het hout van de schilderijen

Cultureel voelt Litouwen zich onderdeel van Europa. We hadden het al over Graaf Ogiński die ook componist was. Muziek en zingen zijn populair. Net als in Estland is de koorcultuur goed ontwikkeld. De ambassadeur: ‘Veel kinderen uit de middenklasse doen mee aan een schoolkoor. De kinderen van mijn zus zitten in een kinderkoor en ook mijn zoons zongen, toen ze in Litouwen op de basisschool zaten, in een schoolkoor.  Op de conservatoria van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Groningen studeren Litouwse studenten, met name is er een voorkeur voor jazz, dat populair is in het land. Semaška: ‘Er zijn goede improvisators. We hebben regelmatig concerten hier op de ambassade.’ Litouwen’s grootste moderne componist is Mikalojus Konstantinas Čiurlionis. Čiurlionis was ook schilder. Hij was synestheet, iemand die kleuren hoort bij muziek. Veel van zijn schilderijen dragen de naam van een muziekstuk: sonate, fuga of prelude.

Om ons heen zie ik grote kleurrijke schilderijen. Ze blijken te zijn gemaakt door Raimonda Grikšaitė. (http://www.raimondagriksaite.com/index.php/contact) Ze hangen er een maand of drie / vier en maken dan plaats voor werken van een andere kunstenaar.Grikšaitė blijkt in Buren te wonen en getrouwd te zijn met een Nederlander. Ze is heel productief en heeft binnenkort een tentoonstelling bij Europol.     

Laatst opende de ambasadeur twee schildertentoonstellingen in Limburg, een in het Bonnefanten Hedge House in Wijlre met werken van de schilder Ričardas Vaitiekūnas en een in het Schunck Collector’s House in Heerlen met werken van Ričardas Vaitiekūnas & Julijonas Stankus . In zijn openingswoord in Heerlen zei hij onder andere dat Litouwen aan de bloei van de 17e eeuwse Nederlandse schilderkunst een belangrijke bijdrage heeft gegeven door het verschaffen van het hout waarop de schilderijen gemaakt zijn.

Siberië

Als we het over literatuur hebben, noemt de ambassadeur een boek van een Amerikaanse Litouwse, Ruta Sepetys, dat gaat over de ervaring van Litouwers onder Sovjetterreur. Het boek is in 35 talen vertaald en heeft in Nederland de titel ‘Schaduwliefde’. Semaška: ‘Nadat de Sovjet-Unie Litouwen in 1940 bezette werden er 200.000 Litouwers gedeporteerd naar Siberië, ook mijn beide ouders. Ze zijn daar opgegroeid. Zowel mijn grootmoeder als de broer van mijn  moeder zijn van uitputting daar gestorven.’

Laatst was er een film in Pathé Buitenhof over de ervaringen van een 11-jarig meisje dat ontsnapt was uit een Siberisch strafkamp. Het werd ingeleid door Tomas Venclova, een belangrijke Litouwse dichter en een van de oprichters van de Litouwse Helsinki Groep. Hij werd tot emigratie gedwongen en doceert al vele jaren literatuur op de Yale University. 

Diaspora

Litouwen heeft een grote diaspora. Meer dan een derde woont buiten het land. In de jaren ’20 - ’30 gingen veel Litouwse joden naar Zuid-Afrika.  Zij worden Litvaks genoemd. 90% van de Zuid-Afrikaanse joden  behoort tot de Litvaks. Eerder, bij de eeuwwisseling van de 19e en 20e eeuw waren Litouwers naar Amerika verhuisd. Op het eind van de  Tweede Wereldoorlog (1944-1945) toen Litouwen opnieuw door de Sovjet-Unie werd geannexeerd, verhuisden 100.000 mensen naar West-Europa, waar ze in Displaced Persons kampen kwamen om daarna te vertrekken naar Amerika, Nieuw Zeeland en Canada. De laatste 20 jaar zijn er veel Litouwers verhuisd naar Engeland en Ierland. In Nederland wonen er 5 – 6000 Litouwers. Ze blijken hun roots niet vergeten te hebben. In het eerste weekend van december is er in Amsterdam jaarlijks LT Art, www.ltart.nl . Het vindt plaats in een voormalige kerk met veel muziek en Litouwse hapjes. De ambassadeur: ‘Het begint met klassieke muziek, en dan folk, jazz, pop en het eindigt met disco. Het wordt bezocht door 1500 mensen.’ 

Bij het raam zie ik een plaat in de kleuren geel – groen – rood. Met de titel Believe in Freedom. De ambassadeur: ‘De vrijheid die we in 1990 veroverd hebben, pakken ze ons niet meer af. Of Litouwers nu in Litouwen of in het buitenland wonen, ze zullen vechten om die vrijheid te behouden.’

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0