De liniedijk, historisch reliëf in plat polderland

Onlangs bevond ik mij bovenin de kapzolder van de Oostzijdse molen bij Abcoude. Ik was daar in eerste instantie niet gekomen om van het wijdse uitzicht te genieten want er moest gewerkt worden. In opdracht van Utrechts Landschap, eigenaar van de molen, fotografeer ik al hun 23 molens en zodoende was op een prachtige lentedag in maart de Oostzijdse molen aan de beurt. De Mondriaanmolen, zo wordt hij ook wel genoemd. En inderdaad, de molen ligt er schilderachtig bij, dat had Piet goed gezien, hij maakte er meerdere schilderijen van.

Terug naar de kapzolder. Toen ik door het piepkleine raampje in de nok naar buiten keek, knalde het landschap van Hendrik Marsman me tegemoet. Ik zag groene vlakken en zag lijnen, een eenzame fietser en wat vee. Ik zag kromme lijnen en rechte lijnen. Het riviertje het Gein kronkelt zich een weg door het polderlandschap met aan beide kanten het slingerweggetje, wat boerderijen en verderop de Broekzijdse molen, maar één specifiek recht lijntje viel me meteen op. “Dat is het liniedijkje”, vertelde molenaar Maarten van Dijk, “een restant van de Stelling van Amsterdam”.

Toen gingen bellen rinkelen. De geschiedenislessen van vroeger zongen meteen door mijn hoofd. Oja, dat van dat land expres onder water willen zetten. En dat terwijl je in een monumentale poldermolen zit, die ervoor is gemaakt om dat water juist uit die polders te houden. Allemaal oer-Hollandse historie waar ik als fotograaf van en schrijver over historisch erfgoed gek op ben en waar gelukkig nog zoveel van bewaard is gebleven, en dat allemaal even tegelijk op één moment en op één plek.

Een paar weken later ben ik terug gegaan, terug naar de liniedijk, want die moest ik zien en beleven. De liniedijk verbond oorspronkelijk de batterijen bij het Gein, waarover zo meer, en Fort Nigtevecht. De dijk werd gebruikt om manschappen en materieel te vervoeren maar kon in meest letterlijke zin als dijk worden gebruikt waarachter de polders onder water konden worden gezet, en Amsterdam droge voeten hield. Vlakbij de Oudzijdse molen, aan beide zijden van het Gein liggen de eerste restanten die te maken hebben met de dijk. Reliëf in het landschap. Het riviertje vormde een strategische plek en daarom zijn op beide oevers verdedigingswerken aangebracht. Restanten zijn het van batterijen, zware artilleriewapens die in rijen aan beide kanten van de rivier werden opgesteld. Vlak naast het best zichtbare (in 1987 gerestaureerde) deel, aan de noordkant van het Gein, nestelt nu een ooievaarspaartje, zich van geen kwaad of enig historisch besef bewust... Ik vond het een mooi contrast.

De batterijen zijn Rijksmonument, herbestemd ook want ze lagen er al voordat de Stelling van Amsterdam ontstond. De gesloten aarden wallen zijn begin 19e eeuw aangelegd in de tijd dat de Bataafse Republiek in oorlog was met Engeland en Napoleon een steeds grotere dreiging vormde. Ze werden onderdeel van wat ook wel de ‘Oude Stelling van Amsterdam’ werd genoemd.

De liniedijk zelf begint aan de zuidoever van het Gein, recht zijn rug fier omhoog in het platte land en baant zich een weg naar het oosten, ruim een kilometer lang. Hierbij terzijde gestaan door een lange rij knotwilgen die als soldaten de wacht lijken te houden. Wandelend langs de dijk was het ook lente. De ooievaars van de batterij aan het Gein maakten hier plaats voor schapen en lammetjes, veel lammetjes. Wederom een mooi contrast met het roerige verleden van de plek. Helemaal aan het eind vlak voordat Fort Nigtevecht wordt bereikt laat de dijk nog even zijn tanden zien. Van een afstand lijkt het inderdaad een slecht gebit met een rijtje enorme tanden van beton die uit de dijk steken. Het is een nevenbatterij, betonnen kazematen die een extra verdediging vormden voor het fort. Het robuuste beton is nog in aardig goede staat en en het verroeste metaal is eigenlijk de enige indicatie van ouderdom. De schuilplaatsen voor de artilleristen en de openingen waar de kanonnen in moeten hebben gezeten, zijn goed te zien en deels te betreden, wat de beleving van dit historisch erfgoed natuurlijk extra spannend maakt. Achter de nevenbatterij sluit de dijk aan op Fort Nigtevecht, wat netjes verscholen ligt tussen de hoge bomen. Een verhaal op zich….  

Foto's bij dit verhaal door de auteur zelf.

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0