De Sint-Jansui #Vergeten Groente

De Sint-Jansui

We beginnen aan een nieuwe serie verhalen over vergeten groenten. De verhalen komen naar boven door de ideeën afkomstig van groepen en personen rond de Nieuwe Hollandse Waterlinie, speciaal in Utrecht.

Zo wil Utrecht Food Freedom (UFF) het landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie inzetten ter bevordering van een duurzame voedselcultuur in verstedelijkt gebied. ‘Breng de burger weer in contact met de boer, de geschiedenis van het landschap en de leefomgeving’ is het motto.

Als eerste de Sint-Jansui

De Sint-Jansui is bijna helemaal verdwenen. Oorspronkelijk werd deze ui met adembenemende geur door tuinders rondom Utrecht veel geteeld. Met name in het ‘Koningsdal’. Tegenwoordig wordt hij hier en daar weer aangeplant. De ui staat ook in de belangstelling van de Nederlandse afdeling van Slow Food en is voorgedragen voor de ‘Ark van de Smaak’.

De look- / narcisfamilie 

De Sint-Jansui is een plant uit de lookfamilie (Alliaceae) waartoe ook de welbekende prei, knoflook en bieslook behoren. Het zijn bolgewassen die met uitzondering van prei, voedsel opslaan in een bol die de winter overleeft. In de lente kunnen ze daardoor als eerste planten boven de grond komen, bloemen vormen en zich voortplanten.

De Sint-Jansui is genetisch identiek aan uiensoorten in Duitsland, Kashmir (India) Kroatië, Frankrijk en de Antillen. Mogelijk duidt de wijde verspreiding van deze kloon op een bijzondere interesse van de mens in deze ui.

Het Koningsdal

Dit gebied nabij Amelisweerd heeft tot tweemaal toe uitbreiding van snelwegen overleefd, anders was dit uitje misschien al definitief verdwenen, omdat dan ook de tuinders hadden moeten verkassen. Het is een kwaliteitsuitje met twee bijzondere eigenschappen: het heeft de kracht om over een afstand van een halve meter de tranen uit je ogen te laten spatten en het blijft na inmaken in tegenstelling tot het sjalotje wit.

Alleen Utrechtse telers waren, eeuwen geleden al, bedreven in de kweek ervan. Na de komst van kassen dreigt dit typische, winterharde streekproduct te verdwijnen, omdat andere soorten - gewone ui, sjalot - commercieel interessanter werden. 

Sint-Jansdag

De Sint-Jansui ontleent zijn naam aan het feit dat dit ras vóór Sint-Jansdag op 24 juni geoogst diende te zijn, een overeenkomst die dit gewas met de asperge en Sint-Jansrogge heeft. De teelt rondom Utrecht suggereert een raakvlak met het kapittel van Sint Jan dat naast de Dom een kruidenhof had, waar deze ui ongetwijfeld ook gekweekt moet zijn.

Poten van de plant

Sint-Jansuien worden half augustus gepoot. De plantafstand in de rij is 12 tot 15 cm en tussen de rijen 20 cm. De plant maakt veel zijscheuten, die aan de voet later gaan verdikken, waardoor er zogenaamde tenen ontstaan. De oogsttijd is van april tot eind mei. Er zijn dan nog bijna geen verdikkingen aan de voet van de plant.

De smaak

De Sint-Jansui is (na koken) iets zoeter dan de bosui. Meegebakken in een omelet ontstaat een weeïge smaak, in de sla komt deze ui dan ook veel beter tot zijn recht.

Prins Bernhard

Prins Bernhard kwam soms speciaal van Soestdijk naar Utrecht om deze ui te kopen. Cees Agterberg, de enig overgebleven commerciële teler: “Hij liet jaarlijks, veertig jaar lang, een flinke hoeveelheid aanrukken. Dan verscheen de hofauto, met kok, bij de tuinderij aan de Koningsweg. De Prins at het uienloof rauw bij zijn ontbijt. Hij probeerde de Sint-Jan zelf te telen, maar dat mislukte. Hij hield ze te warm. Ze moeten gewoon in de koude grond.”

Het Smaakmuseum

Het is een mooi product voor het Smaakmuseum, aldus de oprichter ervan, Jasper Udink ten Cate, in Odijk. Samen met tuinder Henk van Berkel heeft hij in het buitengebied van Odijk, ten zuidoosten van Utrecht, een lapje grond ingericht als Smaakmuseum.  "Een oud en bijna vergeten ras, met een zeer eigen smaak, uit de streek en omringd met verhalen. Daar kan ik wat mee."

De Sint-Jansui heeft geen last van ziekten en plagen, wel geeft het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij aan dat het latent gevoelig is voor het latente Sint-Jansuienvirus. Ook kunnen de bladpunten geel worden en afsterven.

Met dank aan Slowfood.nl, Wikipedia en Tuindersvereniging Abstede

https://www.utrechtfoodfreedom.nl/
https://www.visitutrechtregion.com/nl/wat-te-doen/waterlinies/nieuwe-hollandse-waterlinie
www.hetsmaakmuseum.nl 

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0