De wereld van de Haagse kunstenaar, 107 - Elsa Hartjesveld

De wereld van de Haagse kunstenaar, 107 - Elsa Hartjesveld

Op de tentoonstelling ES MALT bij de stichting Ruimtevaart was de middenruimte gevuld met grote werken van de kunstenaars Hans Ensink op Kemna, Paul van der Zande en Elsa Hartjesveld. De drie kunstenaars reageerden op elkaar met een basisvorm. Voor Ensink op Kemna was dat de driehoek, voor Van der Zande de rechthoek en voor Hartjesveld de cirkel.

Het leverde een sterk totaalbeeld op. In de zalen rondom de middenruimte was er plaats voor andere werken van deze kunstenaars, waarin ook vaak hun basisvorm te herkennen was.

Het oog

De cirkel op groot formaat in de middenruimte van Hartjesveld – gebaseerd op een tekening van A4 formaat rechtopstaand met potlood met de titel ‘Looking far’ - zag er enigszins dreigend uit. Was het een gekartelde pupil van een oog of een rond stuk zwart ijzer met scherpe randen in het heelal? Waarschijnlijk niet, maar wat dan wel?

Op een dinsdagochtend bezoek ik Elsa in haar atelier in de Zeeheldenbuurt. Het plafond van de ruimte is gestuct, er staat een grote spiegel tegen de muur, daarvoor een Voltaire fauteuil en rechts aan de muur diverse kunstwerken, waarover zo meteen meer en achter mij een lege muur. Die hing vol met de werken op de tentoonstelling ES MALT.

Op zoek naar een sfeer

In haar kunst is er geen centraal thema, zegt ze. “Wel een hoop voorbijgaande thema’s. Mijn innerlijke wereld, mijn gedachten en gevoelens, maar ook mijn uiterlijke wereld. Ik ben op zoek naar een sfeer en probeer dat in een beeld te vatten. Dat beeld ontstaat al schilderend of tekenend.”

Alles kan een inspiratiebron zijn. Een foto, een vlek, een schilderij. “Alles kan iets oproepen. Ik denk bijvoorbeeld: ‘Ik heb zin in roze’ vandaag. Dan ga ik daarmee aan de slag. Ik laat me soms leiden door de verf: kleuren mengen, een streek zetten. Verf is een hele eigen wereld.”

Het eindelijke schilderij laat een grote variëteit aan onderwerpen zien: portretten, barbies, poedels, gebouwen, caravans, vrije vormen, vaak cirkelachtig. “Maar ze vertegenwoordigen niet alleen dat wat je ziet. Er zijn meer lagen; niet alleen die van de materiële verschijningsvorm maar ook een emotionele of een meer spirituele laag.”

De diepte en de beperking in

Waar ze bij het schilderen tegenwoordig de vrije ruimte opzoekt, gaat ze bij het tekenen anders te werk. “Ogenschijnlijk hebben ze niet zo veel met elkaar te maken, maar het een kan niet zonder het ander. Schilderen is spelen, openingen maken en meer naar buiten gericht. Tekenen is krassen, geconcentreerd een andere werkelijkheid opzoeken. Ik teken heel geconcentreerd en dicht; door het eindeloos ritmisch herhalen van de bewegingen tijdens het tekenen ontstaat er een beperking en een dichtheid waardoor er een grote innerlijke ruimte ontstaat. En dat levert niet alleen veel vrijheid op maar ook  iets hogers en onpersoonlijks, misschien niet direct zichtbaar maar iets wat het beeld hopelijk oproept en als het ware er buiten ligt.”

Cirkels spreken haar aan. “Als ik met een cirkel begin, heb ik houvast, de vorm past bij me. Ik vind het geruststellend dat een cirkel geen einde en geen begin heeft. Het is minder aards, minder materialistisch.”

Sleutelwerk

Heeft ze een sleutelwerk, een werk die de start is van een nieuwe weg? Ze blijkt vele sleutelwerken te hebben. Ze laat er een zien, een getekend werk: een cirkel met vier lobben, een soort klavertje. “Het heeft iets transcendentaals, een opening naar het Al, de leegte. Het raakt (het )aan het religieuze, het goddelijke, een besef van oneindigheid en grenzeloosheid.  Het materiele aardse is iets tijdelijks. En ook bewustzijnsvormen verschijnen en verdwijnen weer.  Ik ben een tijd erg gefascineerd geweest door kwantummechanica, dat gaat over het gedrag van materie en energie.”

ES MALT

Heeft de titel van de tentoonstelling: ‘ES MALT’ hier iets mee te maken? Elsa: “We hadden diverse voorbesprekingen voor de tentoonstelling. Een opmerking van de Nederlandse kunstenaar Bram van Velde, werkend in Parijs, kwam toen naar boven. Hij had het in de documentaire ‘Stilte’ over het ‘wachten naar het schilderij toe’.  Agnes Martin, een Amerikaanse abstracte schilder, zei in een  interview dat je eigenlijk niet moet en kunt praten over schilderen. En de pianist Friedrich Gulda had het over ‘…ich spiele nicht selbst, es spielt.’ Met deze uitspraken konden wij ons identificeren. De titel ES MALT! verwijst naar het schilderproces waarin je als schilder probeert in verbinding te staan met iets wat buiten jou lijkt te staan, de bron die je laat schilderen wat er geschilderd moet worden.”

Iets groters dan jezelf

“Ik wacht naar het schilderij toe, het schilderij geeft het antwoord. Zo is het niet altijd. Soms ‘stroomt’ het niet, soms wel. Gulda had het over iets groters dan jezelf, zo hoort het te zijn. Het gaat erom dat je de goede condities kunt scheppen om bij het gevoel te komen. Waar het werkelijk goed gaat, gaat het bijna vanzelf. Alsof het er al is, maar nog tevoorschijn moet komen. Ik weet hoe het voelt als die conditie er is, maar om er te komen is vaak een worsteling. Schilderen is ook loslaten en ontvangen. Het kan als iets magisch voelen als het goed gaat.”

Ook reflecteren erop is een belangrijk proces, voegt ze er aan toe. “Misschien nog belangrijker dan het maken zelf.”

Staalkaarten

Op de tentoonstelling waren vele kleine schilderijen van haar te zien. Ze had ze gemaakt op staalkaarten van de bouwmarkt Karwei. “Die staalkaarten hadden van zichzelf al mooie kleuren. Het was een mooi maatje. Ik kon het vasthouden. Ik had geen begin en geen einde, alles mocht. Elke dag kon ik een werkje maken. Ik was er gestaag mee bezig. Er ontstonden verrassende dingen. Het voelde als de periode net na de Academie, dat je uitprobeert.”

Elsa Hartjesveld studeerde in 1992 af van de Koninklijke Academie in Den Haag. Ze is al dertig jaar kunstenaar. Op dit moment is ze bezig met een opdracht gekregen voor een aantal werken op groot formaat à la ‘het Oog’.

https://www.elsahartjesveld.com/
https://www.instagram.com/elsahartjesveld/?hl=nl
http://www.stichting-ruimtevaart.nl/programma.htm
https://www.facebook.com/stichtingruimtevaart
https://bit.ly/3uZugyw

https://bit.ly/3yHqfQm

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0