Een bezoekje aan Museum Van Kleef in Den Haag

Afgelopen zondag bracht ik een bezoekje aan het Haagse Museum Van Kleef. Het bevindt zich aan de Lange Beestenmarkt in een van de oudste gedeelten van de stad. In 1842 nam Lamberthus Theodorus Van Kleef een stoomdistilleerderij, Het Anker,  over die bestond sinds 1760.

Er werd een grote verscheidenheid aan dranken gestookt die in de aangrenzende slijterij werden verkocht. Dat duurde tot 1986. Toen sloot Van Kleef als laatste Haagse distilleerderij haar deuren. De distilleerderij werd volledig afgebroken. Maar dat was niet het einde van Van Kleef. Van Kleef transformeerde zich in een proeverij met een museum en een museumtuin.

Telefoonnummer 1

Als ik binnenkom zie ik links rijen flessen met likeur en rechts vaten. Van Maya krijg ik een klein glaasje mocca likeur. Het is een van de tientallen likeuren. ‘Helemaal gemaakt met natuurlijke ingrediënten,  smaakstoffen en geuren’, zegt ze. Ze laat me nog iets bijzonders zien: een kopietje van een bladzijde uit het Haagse telefoonboek van 1883. Er staat een advertentie van Van Kleef in. En ook het telefoonnummer. Dat was heel eenvoudig. Van Kleef had telefoonnummer 1. Ze waren de eerste.

Er waren 300 telefoonnummers beschikbaar en daarvan waren er in de uitgave van 1883 126 verkocht. Het laatste nummer was telefoonnummer 300, het nummer van de Telefooncentrale, waar men eerst naartoe moest bellen, om vervolgens door te worden verbonden met wie men wilde spreken.  

Dan is Sander, de officiële gids gearriveerd. Hij vertelt dat er vroeger veel distilleerders in het centrum van Den Haag waren, niet zo veel als in Schiedam, maar toch heel wat. Van Kleef was de grootste. Naast Van Kleef bevond zich de HSF, de Haagse Sigaretten Fabriek die een sigaret met het merk Consolation maakte. Die fabriek heeft tot de jaren vijftig bestaan en was daarna deel van distilleerderij Van Kleef. In de buurt bevonden zich veel glasblazers, nog steeds is er, om de hoek, de Glasblazerslaan.

Dun bier

 Van Kleef had eigen glasblazers in dienst. Om sommige ronde glazen flessen werden rieten manden gemaakt, dat was handig om ze bijvoorbeeld mee te nemen op een schip. Er werden ook vierkante flessen gemaakt. Toen er voor de bouw van het nieuwe ADO-stadion grond werd afgegraven, is er nog zo’n vierkante fles gevonden met de naam Van Kleef erop. Sander laat ‘m zien. ‘Ook een voordeel, je krijgt er geen kringen van op tafel.’

De familie Van Kleef leidde het bedrijf tot 1931. Daarna kwam er een andere eigenaar. De naam werd gehandhaafd, die had inmiddels had inmiddels een onbreekbare reputatie. Alcohol had vroeger een belangrijke functie, vertelt Sander. Mensen gebruikten soms water uit de gracht dat smerig was. Alcohol zorgde voor de ontsmetting, was desinfecterend. Ook was het heel normaal dat kinderen “dun bier” mee naar school kregen.

Een distilleerderij fungeerde ook als apotheek. Eind 16e eeuw maakte een Leidse jeneverstokerij de eerste medische alcohol. Op zeereizen werd het meegenomen als “sterk water”. Op die manier bleef het water langer houdbaar. Tegen scheurbuik was vers fruit een goede remedie. Maar fruit bedierf al gauw, dus werd er naar een alternatief gezocht. Dat werd gevonden in citroenen. Door citroenschillen te laten weken in alcohol maakte je citroenjenever. Van alcohol werd ook “reukwater” gefabriceerd. Van Kleef had zijn eigen eau de cologneflesjes. Vincent van Gogh woonde ook een tijd op de Lange Beestenmarkt, hij verbleef in een kosthuis. Voor zijn alcohol ging hij naar Van Kleef.

Drankorgel

Naast en boven ons bevinden zich de vaten. Sander: ‘Het is de grootste authentieke vatenverzameling van Nederland. Het hout is  Slavonisch eikenhout, gemaakt van langzaam groeiende bomen. Nadat het gekapt was, werd het 30 tot 40 jaar onder water bewaard.   Het hout van de vaten die in 1842 geplaatst werden, is dus rond 1800 omgehakt.’ Sander vertelt ons waar de term drankorgel vandaan komt. ‘Sommige vaten waren helemaal vol, andere minder. Door te kloppen hoorde je hoe vol ze waren. Dat gaf een specifiek geluid, dat ook wel met een orgel werd geassocieerd.’ En ook leren we dat de duigen de gebogen houten planken zijn die bijeengehouden worden door ijzeren hoepels of spanten. De grote ketels kregen de naam Ketel 1, Ketel 2 etc. Er is nog steeds een jenevermerk die daar zijn naam aan verbonden heeft.

Bruggentrekkers

We gaan naar de Museumtuin en krijgen daar weer een klein likeurtje, ditmaal een walnotenlikeurtje.  Sander wijst naar een karwagen met twee vaten erop, de ‘balanswagen’. ‘Als die vaten vol zijn, weegt dat 800 kilo.’ Vroeger waren de bruggen hoog, om de kar de brug over te krijgen, was hulp nodig. Dat gebeurde door de zogeheten ‘bruggentrekkers’. Rond een brug stond altijd wel wat mansvolk. En die konden wel een centje gebruiken. Sander: ‘Daar komt de uidrukking die gebruikt wordt als je iets schuldig bent en betaalt ‘over de brug komen’ vandaan. 

Een flink aantal straten in de buurt heeft een connectie met drank: de Bierkade, de Dunne Bierkade, de Brouwersgracht , de ZHB-hoven (in de buurt van de vroegere Zuid-Hollandsche brouwerij), de Rode Leeuwstraat en de Jan Evertstraat. Dat laatste zat zo: in de buurt van waar nu de liberale synagoge is, bevonden zich twee koetshuizen. Daar stonden de koetsiers en de portiers in de pauze altijd jenevertjes te drinken.  In de volksmond werd de straat de jeneverstraat genoemd. Maar om het toch wat netter en neutraler te houden zeiden ze soms Jan Evertstraat. En dat werd uiteindelijk ook de officiële naam.

Varkenshandelaars

En nog een laatste verhaal: bij de Varkensmarkt waren een paar illegale jeneverstokerijen. De stokers kochten een paar varkens, om als varkenshandelaar door het leven te kunnen gaan, maar in de huizen erachter hadden ze – goed verstopt – hun stokerij. Die varkensmarkt stonk altijd zo dat de inspecteurs geneigd waren gauw weg te lopen van niet alleen de markt, maar ook de huizen waar de varkenshandelaars/ annex illegale jeneverstokers woonden niet binnen te gaan. Of nog beter: ze wandelden met een grote boog om heel de buurt heen. 

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0