Jaar van Verzet | Theo Vogels (1919-1945)

Studentenverzet Tilburg — 2018 is door het Platform Herinnering Tweede Wereldoorlog (Platform WO2) uitgeroepen tot themajaar 'Jaar van Verzet'.* Dat in combinatie met de dodenherdenking 4 mei biedt een uitgelezen kans om het boek over mijn oom Theo van mijn neef Joep Vogels voor het voetlicht te plaatsen. Joep schreef dat naar aanleiding van het initiatief van de universiteit Tilburg om een digitaal monument voor de vrijheid op te richten. De universiteit vertelt daarover:

  • Op onze universiteit lopen meer dan 12.000 studenten rond, hun levensgeschiedenissen zijn even talrijk. Studenten zijn mensen, geen nummers. Daarom willen wij de 22 studenten die zijn omgekomen op dit digitaal monument uit de anonimiteit halen, een naam en een gezicht geven.*

Een van die studenten was mijn oom Theo, die in het gezin direct na mijn moeder kwam. Omdat de twee broers daarboven (Noud en Bart de Kanter), uit een eerder huwelijk van mijn oma, veel ouder waren, lag het voor de hand dat de twee daaropvolgende kinderen min of meer op elkaar aangewezen waren. Mijn lievelingsbroer zei mijn moeder (Mimi) altijd, als ze na tafel verhalen over vroeger vertelde. Er kwamen daarna nog drie broers - Pieter, Harry en Ton - en als laatste een zusje, Marie-Therese of Muis, zoals iedereen haar noemde. Mijn tante Muis vertelde me ooit dat ze als puber best wel jaloers was op mijn moeder, omdat oom Theo haar meenam naar zijn studentenfeestjes. Een vrolijke jongeman die net als veel anderen aan de - toen nog - Economische Hogeschool het voorbeeld volgde van zijn rector magnificus Martinus Cobbenhagen door de loyaliteitsverklaring aan de bezetter niet te ondertekenen. De universiteit heeft de betekenis van dit verzet geactualiseerd door huidige studenten een brief te laten schrijven aan de tweeëntwintig gevallenen. Onder deze link vind je die voor Theo.

 familie Vogels. De foto van Theo Vogels op de omslag van het boek is vermoedelijk genomen bij aankomst in de Kriegswehrmachtsgefängnis in Antwerpen (1943). Herkomst: Joep Vogels.

Het gezin van Pierre Vogels en Mien Beukenex — In zijn boek heeft Joep het gezin, waarin mijn moeder opgroeide, neergezet als een fabrikantenfamilie, waarvan de leidende figuur, mijn grootvader, met vrijwel niets begon. Mimi (1918) en Theo (1919) zijn allebei geboren in de Molenbochtstraat op De Besterd, in een zeer eenvoudig huis waarin de vijf kamers geen muren hadden, maar met doeken waren afgescheiden. Toch was het gezin niet onbemiddeld, want mijn moeder herinnerde zich dat ze al heel jong vloeiend Duits sprak, doordat ze een Duits kindermeisje had. Toen zij vijf was, maakte het gezin een grote sprong. Pierre Vogels had in 1915 een gloeilampenfabriek opgericht, die zo goed liep, dat hij in 1923 een groot huis in de professor Dondersstraat kon laten bouwen. Daar woonde men op stand. Later, in 1936, verhuisde het gezin naar kasteeltje Groenendael in Hilvarenbeek. Mijn moeder was toen achttien en vertelde ons dat ze na de verhuizing onmiddellijk rijles kreeg, zodat ze de jongere broers en haar zusje naar school kon brengen.

Joep over Theo — Het verdient alle lof dat mijn neef erin geslaagd is om - meer dan - de benodigde informatie over Theo bij elkaar te krijgen. Zo heeft hij de geschiedenis kunnen reconstrueren van een jongeman die, vijfentwintig jaar oud, net na de bevrijding overleed in Siegburg. Joep schetst het volgende beeld van Theo:

  • Hij was gewoon een jonge student, die de loyaliteitsverklaring weigerde te tekenen en min of meer toevallig in het verzet verzeilde. Maar zoals veel studenten, nam hij uit naam van geloof en vaderland de handschoen op en verleende hand- en spandiensten aan een verzetsgroep die een van de pilotenlijnen over de Belgische grens organiseerde. Eind 1943 werd een groot deel van die verzetsgroep opgepakt en een aantal leden ter dood veroordeeld, waaronder Theo Vogels. Uiteindelijk zijn 16 van hen overleden in de gevangenis of gefusilleerd, waaronder een 6-tal studenten. In mijn boek beschrijf ik Theo’s levensverhaal vanaf zijn prille jeugd in Tilburg, het Odulphus lyceum, de tijd op kasteel Groenendael in Hilvarenbeek, zijn studententijd met Olof, het verzet, de rechtszaak, de Nacht und Nebel periode daarna tot zijn dood in mei 1945.

 Joep Vogels.De auto van de familie Vogels, waarmee Theo als lid van de verzetsgroep Smit-van der Heijden piloten vervoerde: een Chrysler Royal Saloon 1937 met een houtgasgenerator voorop, omdat de benzine was gerantsoeneerd. Herkomst: Joep Vogels.

Onze grootvader — Twee beklemmende episodes uit het boek haal ik naar voren. De eerste was toen de Duitsers onze oom kwam oppakken. Mijn grootvader werd toen voor een soortgelijke keus gesteld als de hoofdpersoon in de dramatische film Sophie's choice (1982). Of hij vertelde waar Theo was, of de Duitsers zouden Pieter en Harry gijzelen. In de mening dat zijn zoon ergens anders was, gaf hij het adres door van diens halfbroer Bart de Kanter. Het ongeluk wilde dat Theo wel degelijk bij Bart was en daar werd hij dan ook opgepakt. Het roept herinneringen op aan wat mijn moeder ons als kinderen vertelde over haar vader: hij is het nooit te boven gekomen, dat hij zijn zoon – ook al was dat per ongeluk – verraden had. 

Joep over Harry — Het andere trieste verhaal, waar Joep het boek mee eindigt, gaat over oom Harry. Oom Harry die als tolk met het Amerikaanse leger naar Duitsland trok. Oom Harry die er bij was toen Siegburg wekenlang gebombardeerd werd, niet wetend dat zijn broer zich daar bevond: 'Ook tijdens de quarantaine periode na de bevrijding van de gevangenen, toen Theo nog leefde, bleef hij daarvan onkundig en trok verder met het leger.' Harry is na de oorlog drie keer terug geweest naar Siegburg. Hij moest en zou op deze manier virtueel contact houden met zijn broer die hij niet had kunnen redden. Maar Theo was niet meer te redden. Er heerste een ernstige vlektyfus epidemie en ondanks alle inspanningen van de Amerikaanse artsen overleed hij op 24 april 1945, voorzien van het sacrament der stervenden. 

Ik ben blij voor mijn oom en trots op mijn neef dat er nu eindelijk duidelijkheid is over wat Theo allemaal heeft meegemaakt. Voor mij en mijn tweelingbroer is Joep een baken als we aan de slag gaan met het boek over mijn vader.

Bernadette

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Volledige titel: Joep Vogels, Student in verzet. Gedreven door geloof, Tilburg 2017, ISBN/EAN 978-90-9030354-3. Het boek kost 22 euro exclusief verzendkosten en kan besteld worden bij de auteur via: j.vogels@vogelvrij.nl 

Overzicht foto's in de kop

  1. Presentatie boek Theo Vogels (1919-1945) van Joep Vogels, 8 september 2017 (foto bvhh.nu 2017).
  2. Herdenkingsmonument 22 gevallen studenten (1940-1945), Cobbenhagen Gebouw Universiteit Tilburg (foto bvhh.nu 2017).
  3. Plaquette herdenkingsmonument 22 gevallen studenten (1940-1945), Cobbenhagen Gebouw Universiteit Tilburg (foto bvhh.nu 2017).
  4. Op stap in de Ardennen met de Citroen traction familiale, circa 1935. Naast mijn moeder links zit Theo. Helemaal rechts Harry en middenvoor Pieter (de vader van Joep). Tussen de kinderen in zitten onze grootouders, Mien en Pierre Vogels-Beukenex. Herkomst: Joep Vogels.
  5. De 25-jarige bruiloft van mijn grootouders, Pierre en Mien Vogels-Beukenex, in 1942. Centraal staan mijn opa Pierre Vogels en oma Mien Beukenex. Daaromheen (van links naar rechts, van boven naar onder): Bart de Kanter, Muis, Harry, Ton, Angèle en Pieter (de ouders van Joep Vogels); Mien die opa's hand vasthoudt; rechts van oma staat mijn moeder, Mimi, met haar eerste man Frans van Thiel (overleden in 1947). Op de voorgrond zit Theo. Herkomst: familie Vogels.
  6. Bruiloft Mimi Vogels en Frans van Thiel (overleden 1947) in 1942. Links van boven naar beneden: heeroom Paul van Thiel, mijn grootvader en oma van Thiel, Ton, Bart de Kanter en Mien, Ernest van Thiel en bruidsmeisje Muis. Rechts van boven naar beneden: opa Herman van Thiel, mijn grootmoeder, Harry, Pieter en Angèle (de ouders van Joep Vogels), Theo en bruidsmeisje Els van Thiel. De man midden achter het bruidspaar is onbekend. Herkomst: familie Vogels.
  7. De hardstenen gedenksteen voor Theo Vogels die in de muur was gemetseld van de lampenfabriek van de familie Vogels-De Kanter, Helium-Voba. Deze is nu in bezit van Rob de Kanter. Herkomst: Rob de Kanter.
  8. De auteur Joep Vogels met het boek in zijn hand (Tilburg, 8 september 2017) Herkomst: Universiteit Tilburg.
  9. Graf van Theo met rozenkrans op het gevangenisterrein van Siegburg, augustus 1945. Dit was het enige graf waarop een kruis stond. Foto Harrie Vogels. Herkomst Joep Vogels.
  10. De omslag van het boek van Joep Vogels over Theo Vogels. Herkomst: Joep Vogels 2017. Foto bvhh.nu 2018.

Verkorte link van dit item: http://bit.ly/2FF6QUy-ITIN

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0