De driehoekige 18 verdiepingen tellende ‘Toren van Oud’ was bij oplevering in 1969 de eerste echte wolkenkrabber van Den Haag. De toren was opgericht aan de rand van het Statenkwartier, tegen het Congresgebouw aan, dat nu als World Forum door het leven gaat.
Historisch gezien is het gebouw daarmee als toenmalig novum in de bouwgeschiedenis van de stad net zo’n fenomeen als de eerste flat in Den Haag, Nirwana van architect Duiker aan de Benoordenhoutseweg. De huidige eigenaar van de Toren van Oud, woningcorporatie Haag Wonen, heeft hem nu te koop gezet.
Uniek zicht
De toren van Oud is genoemd naar de beroemde Nederlandse architect J.J.P. Oud (1890 – 1963) en zijn zoon Hans (1919 – 1996) die het ontwerp voltooide. Naar de zeekant van Den Haag is de Toren van Oud nog steeds het allerhoogste gebouw in de stad. Op de hogere verdiepingen biedt de toren het mooiste totaalzicht op Den Haag dat er is. Veel echt ‘Haagser’ dan wat iemand kan zien uit de woontoren – met het Chinese restaurant bovenin – naast het NS-station Den Haag CS, even daargelaten de nieuwe hoogbouw voor ministeries en bedrijven in het Haagse centrum, die niet voor gewoon publiek toegankelijk zijn.
De haven
De onderscheidende kwaliteit van het uitzicht in de Toren van Oud is het geweldig goede zicht op de zee en het Scheveningse havengebied. Dat is ontzettend spannend om naar te kijken overdag, veel meer dan naar het muizengefriemel in Den Haag centrum. En als je vanuit de andere twee kanten van de driehoek naar buiten kijkt heb je een fraai zicht op de nieuwe hoogbouw in het centrum, tot aan Delft / Rotterdam en – met de rug naar de kust – aan de ene kant Leiden, links en Hoek van Holland, rechts.
Bijna onzichtbaar
Je zou bijna denken dat zo’n eerste Haagse wolkenkrabber in een volstrekt laagbouwgebied, tussen het Statenkwartier en het Scheveningse Bos, enorm detoneert. Maar dat is helemaal niet het geval. J.J.P. Oud en zoon Hans hebben het heel goed gezien met hun driehoekige basisvorm 16 x 16 x 16 meter – en de nauwelijks tegen de hemel afstekende kleur en het vele glas. Vanuit elke begane grond perspectief heb je eigenlijk het idee dat je er langs kijkt, in plaats van er tegenaan. Vergelijk het maar met het gebouw van het NS Station Den Haag Centraal, een van de afschuwelijkste ‘muren’ voor de ruimtelijke beleving in de Haagse binnenstad – wat ze nu voor heel veel geld aan het verknutselen zijn.
Geen hotel
De Toren van Oud, de wegbereider voor de Haagse skyline, is sinds 1969 multifunctioneel gebruikt. Er woonden mensen en er zaten ook bedrijven, soms gecombineerd door wat we heden ten dage ZZP’ers noemen, mensen met een dienstverlenend bedrijf aan huis, zoals een vormgevingsstudio. Dat was oorspronkelijk overigens helemaal niet de opzet. Eigenlijk was het idee om een gebouw te maken dat zou dienen als hotel voor bezoekers van het internationaal georiënteerde congresgebouw er vlakbij. Maar er was niet goed nagedacht over de exploitatie ervan en die ‘markt’ werd alras weggekaapt door wel professionele hotelketens die in de buurt hun eigen vestiging begonnen.
Tijdelijke ‘meent’
De Toren van Oud staat nu leeg en zal door zijn huidige eigenaar, de woningcorporatie Haag Wonen, in de loop van het jaar te koop worden gezet. Maar eerst overhandigt Haag Wonen de sleutels van de Toren van Oud aan de initiatiefnemers van ‘The Commons Project’ voor een tijdelijk project. Dat gaat ideeën ontwikkelen voor een nieuwe publieke functie van dit leegstaande Haagse icoon. De Engelse term ‘commons’ betekent in het Nederlands ‘meent’, duidend op de gemeenschappelijke voorzieningen en natuurlijke bronnen zoals water, lucht en grond die door iedereen vrij te gebruiken zijn. The Commons Project wil het concept van de oudhollandse meent nieuw leven in blazen en onderzoekt hoe gemeenschappelijk bezit en gebruik in deze tijd te organiseren zijn.
Ja Natuurlijk
The Commons Project is onderdeel van de kunstmanifestatie ‘Ja Natuurlijk’ rondom het Gemeentemuseum. In de tuin van het gemeentemuseum vormt de driehoekige footprint van de Toren van Oud de basis voor het Platform. Daar vindt nu een ondersteunend programma plaats met bijeenkomsten, workshops en lezingen over gemeenschap, natuurlijke bronnen en lokale leefomgeving. Daarnaast doet The Commons Project een open call richting geïnteresseerden en omwonenden om met voorstellen te komen voor (tijdelijk) gebruik van de Toren van Oud. De toren staat symbool voor het enorme potentieel van leegstaande gebouwen in de huidige economische situatie. De projectgroep organiseert voor publiek een serie leegstandsafari’s door de toren om deze te ontdekken en op een onconventionele manier de toren voor te stellen. Wist u bijvoorbeeld dat deze wolkenkrabber de schoorstenen van het Gemeentemuseum, Fotomuseum, Congresgebouw en hotel Bel Air omvat?
Toekomst van de toren
Doel van dit onderzoeksproject is om, in samenwerking met omwonenden en potentiële toekomstige gebruikers, een meent in de huidige tijd te realiseren en een projectplan op te stellen voor gemeenschappelijk gebruik en beheer van de toren. Het uiteindelijke projectplan biedt The Commons Project namens alle betrokkenen in augustus 2013 aan eigenaar Haag Wonen en de stad Den Haag aan.
The Commons Project is een initiatief van Marjetica Potrč en Ooze architects (Eva Pfannes en Sylvain Hartenberg) in samenwerking met curator Theo Tegelaers (TAAK) en Henriette Waal en Christiaan Bakker (Sandberg Instituut Master Vacant NL).
http://www.statenkwartier.net/eerste-idee-voor-toren-van-oud-is-binnen/
Frans Hoynck van Papendrecht, www.deoud-hagenaar.nl
