1122: Stadsrechten voor Utrecht

Vandaag vertel ik hoe Utrecht, de één-na-oudste stad van Nederland stadsrechten kreeg.

Wat er aan vooraf ging ….
Terug in de tijd. Utrecht maakt in 1122 deel uit van het Heilig Roomse Rijk. Hendrik V is keizer. Zijn rijk is zo groot dat hij het zelf niet allemaal kan besturen. Daarom verleent hij wereldlijke macht aan de bisschop van Utrecht. Dit betekent dat Godebald naast bisschop ook regerend vorst in het Sticht Utrecht (Utrecht, Overijsel, Drenthe en de stad Groningen) is.

Vecht(en)
Utrecht ligt op de plaats waar de Kromme Rijn zich splitst in de Oude Rijn en de Vecht. Bisschop Godebald wil het drassige gebied rond Utrecht ontginnen (meer land = meer macht). Hiervoor moet er een dam komen in de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede. Voor de bereikbaarheid van Utrecht, wil hij een kanaal laten graven van het Ledig Erf naar de Hollandse IJssel.  De inwoners van Utrecht zijn het hier niet mee eens omdat zij de plannen moeten gaan betalen onder andere door het verhogen van de toltarieven.  Bovendien maken de handelaren volop gebruik van de Kromme Rijn en de Vecht. Er ontstaan spanningen tussen de bevolking en de bisschop. Gevechten breken uit tussen de manschappen van de bisschop en van de keizer. De keizer wint met steun van de Utrechtse bevolking. Daarvoor  geeft Hendrik V ze stadsrechten. Godebald wordt gestraft voor zijn ontrouw aan de keizer. De dam komt er, net als het kanaal (tegenwoordig de Vaartse Rijn). De stad  Utrecht mag stadswallen aanleggen, krijgt een rechtbank en de burgers van Utrecht hoeven geen belasting  meer te betalen aan de bisschop. Ook gaan de toltarieven omlaag. De handel floreert.

Werfkelders
Dit is een natuurlijk een zeer vereenvoudigde weergave van de geschiedenis. Ik kan er nog veel meer over vertellen. OK. Iets meer dan. Doordat het waterniveau in de Kromme Rijn na het afdammen lager & goed beheersbaar werd en er grachten werden aangelegd zodat het straatniveau hoger kwam te liggen, konden er werfkelders worden gebouwd. Dat leverde een haven van zo’n vijf-en-een-halve kilometer op.