Haagse lessen voor Brabant

Paul Cornelissen heeft in het Haagse stadsdeel Escamp, in cultureel verzamelgebouw  Zuid57  het Theater Dakota opgericht. Cornelissen maakte het tot een succes.

Ruim een half jaar geleden vertrok hij naar Brabant, om daar als nieuwe directeur weer elan te geven aan Cultureel Centrum Jan van Besouw in Goirle. Welke Haagse lessen gaat Cornelissen hier toepassen?

Voordat ik met Paul spreek loop ik om het gebouw heen, het ligt in het centrum van het dorp Goirle. Het heeft een goede, moderne en uitnodigende voorgevel met een inkijk op een lange bar en een restaurantruimte. Ertegenover ligt een kerkhof . Aan de achterkant zie ik een in het gebouw opgenomen kapel. Als ik de hoek omga ga ik door een grote kloosterdeur met aan de zijkanten culturele affiches naar binnen. Ik bevind me in de openbare bibliotheek, die onderdeel van het centrum blijkt te zijn.

Jan van Besouw

Even later bevind ik me in Cornelissen’s werkkamer. Ik wil een paar dingen van hem te weten komen, maar de allereerste vraag is toch: wie was Jan van Besouw? Cornelissen: ‘Van Besouw was een textielfabrikant. Hij hechtte veel waarde aan het sociaal-maatschappelijke en culturele welzijn van zijn arbeiders. Hij was de eerste in Nederland die zorgde dat zijn arbeiders lid van een vakbond konden worden. Toentertijd, eind 19e eeuw, was er in deze industrie nogal wat uitbuiting, en vormde hij een lichtend voorbeeld. Al in de jaren ’70 kreeg het culturele centrum zijn naam.’

Geef eens een schets van Goirle en de cultuur

‘Goirle is een bevlogen, betrokken kunstdorp. Iedereen zit op twee of drie verenigingen. Het is ook echt een muziekdorp. Mensen bewegen zich veel in hun eigen straatje en door dit centrum zorg je dat ze daar niet in blijven hangen.  Hier komt alles bij elkaar. De harmonie oefent hier op zolder, de koren repeteren hier en geven uitvoeringen, we hebben een muziekschool, een openbare bibliotheek, fotografieclubs, beeldhouwers, een poppenspeelster, schilders. Ik wil die dingen graag met elkaar in verband brengen, ook met talenten en grote namen van buiten. Zo is er in november een gezamenlijke uitvoering van de Koninklijke Harmonie Oefening en Uitspanning met Wouter Hamel, een jazzy popzanger die al een behoorlijke reputatie heeft opgebouwd.’

Het centrum begin in 1977 toen de Fraters van Tilburg hun gebouw verlieten. Niet alleen zij gingen eruit, maar ook de kostschool, het klooster en het frater opleidingsinstituut.

Rekenmachine

Het katholieke verleden zorgde voor een hoge verenigingsgraad in het dorp en veel belangstelling voor muziek en toneel. Dat is al een eeuw het geval. ‘Het is een coherente gemeenschap. In Den Haag is dat iets anders. Escamp was tot de komst van Dakota voor zijn culturele voorzieningen wat meer gericht op het centrum van de grote stad Den Haag en wat minder op het stadsdeel zelf.’

Het dorp heeft 23.000 inwoners en het theater 387 stoelen. Dat is het dubbele van Theater Dakota.  De cultuurparticipatie is hier enorm hoog.’ Cornelissen pakt zijn rekenmachine en slaat aan het rekenen. ‘In Dakota hadden we 186 stoelen op 120.000 inwoners, dat is 0.015 stoel per inwoner. In Goirle hebben we 0.16 theaterstoel per inwoner.’ De zaal is goed gevuld over het algemeen. ‘Alle grote koren hebben hier uitvoeringen. Een koor heeft al gauw 80 man/ vrouw. Als die allemaal hun echtgenoot meenemen en de buurvrouw zit de zaal vol. Onze theatervoorstellingen zijn voor jong en oud en voor alle bevolkingsgroepen en hun voorkeuren. Voor komend seizoen is er al een aantal voorstellingen uitverkocht.’

Welke Haagse lessen zou je hier toe kunnen passen?

‘Amateurkunst, professionele kunst en educatie vormen met zijn drieën een mooie combinatie. Als je vanuit deze optiek kinderen op school in contact brengt met kunst, levert dat een meerwaarde op. In Den Haag heb ik de drie componenten met elkaar in verband gebracht. Daar heb je voor kinderen enige jaren het festival De Betovering in vele theaters. Dat festival zet kinderen, ouders, meesters en juffen op een nieuw spoor. Zoiets zou mooi zijn voor Goirle. Het is een festival dat je blik verfrist. Ons theater is groot genoeg ervoor. Ik ben nu met scholen in gesprek, om te kijken wat we nog meer kunnen doen voor de leerlingen in het basisonderwijs dan nu al het geval is.

Wat ik daarnaast geleerd heb in Den Haag is om in een multifunctioneel gebouw te zitten met veel gebruikers. Hoe kan dat goed met elkaar werken, hoe smeed je losse elementen tot een geheel? Dat vind ik een van de leukste aspecten van mijn werk. We hebben hier recent het idee ontwikkeld om een kookclub op basis van de collectie kookboeken uit de bibliotheek in de keuken van het restaurant gerechten te laten koken en die in het restaurant te laten serveren.’

Verzorgd en netjes

‘Ook belangrijk: goede contacten met gemeente, provincie en de ‘Vrienden’.  We worden gekoesterd door de gemeente.’ In de gang had ik al een groot bord met alle Vrienden zien staan. ‘De Vrienden van Jan van Besouw organiseren elk seizoen voor leden vier culturele avonden in het theater. De Vrienden maken dan kennis met – doorgaans – aanstormend theatertalent. De ene keer cabaret, de andere keer muziek en dan weer eens dans. Nooit wordt vooraf aangekondigd wie er optreedt. Dat is elke keer weer een verrassing.  Met de bijdragen die we van de Vrienden krijgen kunnen wij extra mooie voorstellingen inkopen.’  

En nog een belangrijke les: ‘Zorg dat het geheel er goed bij ligt. Geen rotzooi voor de deur. Alles moet er verzorgd en netjes uitzien. Na de renovatie – door Leon Thier – is het Haagse Zuid57 (oorspronkelijk een school) een prachtig gebouw geworden. Het zag en ziet er pico bello uit.

Polen, de Turken en Somaliërs

En luister goed naar de inwoners, is de laatste les die Cornelissen in Den Haag heeft geleerd. ‘Waar hebben de mensen behoefte aan? Zit dicht op de huid van de wijk / het dorp. In Dakota was er laatst een Talentenavond met talenten uit het Stadsdeel. Er zijn drie talenten geselecteerd die mee mogen doen met een uitvoering samen met het Residentie Orkest. Zoiets zou ook hier mooi zijn, dan samen met de Philharmonie Zuid-Nederland.  

En nu we het toch hebben over het op de huid zitten: ik wil nog wat meer werk maken van de culturele diversiteit hier. Ik wil ook de Polen, de Turken en de Somaliërs hier in Goirle nog wat beter bereiken.’

Wat wil je de andere theaterdirecteuren in Brabant meegeven?

• ‘Kijk waar je kunt samenwerken en hoe je het beste afstemt.  Gezamenlijk zijn we verantwoordelijk voor het culturele klimaat in de provincie.  Ik heb intensief overleg met de theaters in Tilburg, Theaters Tilburg en NWE Vorst. Wat past het beste hier, wat past het beste daar? Dan snappen ook de artiesten en het publiek het beter.

• Onderschat nooit het belang van het onderwijs. Betrek kinderen bij kunst en cultuur. Ik heb in het onderwijs gewerkt in het verleden. Ik wens het alle theaters toe. Ik hoop dat er ruimte blijft voor de cultuureducatie en de scholen om hieraan deel te nemen.

We maken nog een rondje door het gebouw. Ik zie de ruime Theaterzaal vol met technische voorzieningen en we lopen de Kapel in. Een koepel in het midden van het plafond, de Kruiswegstatie aan de muur, aan de andere kant het orgel en voorin, waar vroeger het altaar stond, een schildering van Jezus met enkele discipelen.  ‘Twee jaar geleden is het gerestaureerd. Dit is de ruimte voor klassieke muziek, lezingen en schrijversoptredens.’