Boekmandebat over de Vaste Boekenprijs

Van de week was ik bij het Boekmandebat over de Vaste Boekenprijs (VBP). Het vond plaats in de Singelkerk in Amsterdam. Het kabinet besloot onlangs om de vaste boekenprijs voor vier jaar te behouden. Drie panelleden (en de zaal) discussieerden over de voor en nadelen ervan.

Even ter herinnering: de Wet op de vaste boekenprijs is sinds 2005 van kracht. Daarvoor – al vanaf 1923 -  was de VBP gebaseerd op een onderlinge afspraak binnen de branche. De Wet verplichtte de minister de situatie elke vier jaar te evalueren. Minister Jet Bussemaker bood onlangs het eerste evaluatieverslag aan aan de Kamer.

Publiek van kenners

De panelleden: Mizzi van der Pluijm, directeur-uitgever van Atlas-Contact, Jarig van Sinderen, Chief economist bij de Autoriteit Consument en Markt en hoogleraar Economische Politiek aan de Erasmus universiteit, Ben Peperkamp, hoogleraar Nederlandse letterkunde VU en voorzitter van de commissie Media van de Raad van Cultuur. Gespreksleider was Jellie Brouwer, journalist bij het programma Kunststof van de NTR.

 Om een beeld te krijgen van het publiek vroeg Jellie Brouwer de voorstanders, de tegenstanders en de twijfelaars van de VBP hun hand op te steken. Vijf personen waren tegen, vijftien twijfelden en een stuk of dertig personen waren voor.  

Brouwer: ‘Ik heb met een publiek van kenners te maken, merk ik. Als de VBP afgeschaft zou worden zou dat leiden tot minder boektitels en boekhandels zouden moeten sluiten. De Raad voor Cultuur heeft onlangs – op verzoek van de Minister – een rapport uitgebracht. Hoe staat de Raad in deze zaak?’

Ben Peperkamp: ‘Ik behoor tot de twijfelaars. Maar de Raad heeft besloten dat het het beste is voorlopig vier jaar door te gaan met de VBP. De Wet is verankerd in het rechtsstelsel, dat is geen geringe zaak. Het gaat de laatste acht / negen jaar niet zo goed meer met de boekensector, er is een krimp. We moeten onderzoeken of de Wet werkt. Andere landen in Europa, zoals Noorwegen en Denemarken zitten in dezelfde situatie.’

VBP exportproduct

Mizzi van der Pluijm: ‘De VBP is een goed instrument. Het zorgt ervoor dat goed verkopende schrijvers ervoor kunnen zorgen dat er ook boeken kunnen verschijnen van andere schrijvers van wie je niet weet hoe die zullen verkopen. 20 procent van de boeken zorgen voor 80 procent van de inkomsten. Mijn uitgeverij, Atlas-Contact, werkt met volle overtuiging op deze manier. De schrijvers komen echter bijna niet voor in de VBP discussie.’

Jarig van Sinderen: ‘De Autoriteit Consument en Markt, ACM, komt op voor de consument. Ik adviseer de sector kritisch te zijn en te bezien of de VBP wel datgene oplevert wat de sector wil. Ik persoonlijk draag het boek een warm hart toe, maar mijn warme hart gaat ook uit naar de consument. Ik wil graag een zo groot mogelijke afzetmarkt voor het populaire boek.’

Van der Pluijm: ‘Wij geven boeken uit, waarvan we weten dat sommige niet verkopen. Maar dat doen we omdat we ze waardevol vinden, omdat ze bijvoorbeeld passen in een stroming of een bijdrage kunnen vormen voor een bepaalde discussie. We hopen dat zo’n boek in aanmerking komt voor een prijs of anderszins opgepakt wordt. De VBP is zo’n uniek iets, dat ik het graag meeneem naar de Frankfurter Buchmesse, om het te presenteren als Nederlands exportproduct voor de wereld.’

Bedrijfstak lamgelegd

Van Sinderen vraagt zich af wat men er toch op tegen heeft dat ook de Albert Heijn boeken verkoopt. ‘Dat is toch goed om een groot publiek te bereiken?’ Van der Pluijm: ‘Zeker, maar Albert Heijn zal niet meewerken aan het promoten van nieuw talent.’ Peperkamp: ‘De VBP heeft ten doel twee zaken te realiseren: diversiteit in het aanbod en een goede bereikbaarheid van verkoopplaatsen van boeken. De wet gaat niet over talentontwikkeling.’

Mai Spijkers, uitgeverij Prometheus: ‘Het is goed dat producenten de prijs van het boek kunnen bepalen. Daarvoor zorgt de VBP. Waarom zou je daaraan komen? Als de VBP losgelaten wordt gaan partijen stunten. De marge wordt kleiner. De auteurs en uitgevers mogen dat vervolgens gaan betalen. Dat is een slechte zaak.’

Henk Kraima, adviseur van de Raad voor Cultuur: ‘Albert Heijn, zal, als het maar even kan, onder de afspraken duiken.’ Hans Bousie, adviseur Raad voor Cultuur, ‘Ik hoor een horrorscenario. In Engeland en Denemarken was, na het loslaten van de VBP, juist meer boekverkoop te constateren.’ Van der Pluijm: ‘Het is heel erg in Engeland. De hele bedrijfstak is daar lamgelegd. De VBP heeft er in Nederland ook toe bijgedragen dat de prijs van het boek de laatste jaren niet is verhoogd. Twintig euro is de grens.’  

Nieuwe Adriaan van Dis

Eppo van Nispen tot Sevenaer, CPNB: ‘Ik heb een argument voor de VBP nog niet gehoord, dat is de bijdrage aan de diversiteit. Dat is zelfs de belangrijkste verdienste. Ria Derks. Koninklijke Vereniging van het Boekenvak, KVB: ‘We zien in landen waar de VBP afgeschaft is dat de diversiteit minder is geworden. De VBP geeft ruimte aan diversiteit.’ Maarten Asscher, boekhandel Athenaeum: ‘Zonder VBP wordt een nieuwe Adriaan van Dis niet uitgegeven. Er was in de jaren negentig niets dat erop wees dat Van Dis een succesauteur zou worden. De VBP faciliteert ontwikkeling bij schrijvers en zorgt voor vernieuwing in het aanbod.’

Mai Spijkers: ‘Niet 20 procent van de boeken zorgt voor 80 procent van de inkomsten, het is sterker: 10 procent zorgt voor 90 procent van de inkomsten. Het wegvallen van de VBP zorgt voor grote druk op de marge.’ Van der Pluijm: ‘Mijn collega’s in Frankfurt zijn zó jaloers op Nederland. Er wordt hier zó veel gelezen.’ Peperkamp : ‘1,3 miljoen Nederlanders zijn ongeletterd. Er wordt minder geld besteed aan boeken. Ook bij de studenten is er minder sprake van een leescultuur. Toch verschijnen er per jaar 16.000 nieuwe boeken. Dat aantal zal door het afschaffen van de VBP verminderen, maar het gaat dan om naar schatting 500 – 1000 boeken minder.’    

Frank Huysmans, hoogleraar bibliotheekwetenschap UVA: ‘We moeten bekijken of VBP vernieuwing tegenhoudt.’ Martijn David, KVB: ‘De VBP is een onmisbaar instrument voor nieuwe toetreders, nieuwe jonge uitgevers.’ Ria Derks, KVB: ‘De KVB heeft een Kennisinnovatiecentrum voor het Boek opgericht.’ Jarig van Sinderen: ‘Innovatie is een belangrijke zaak, bijvoorbeeld printing-on-demand.’   

Een nieuwe Zijlstra

Wat betreft het Ebook ziet Van der Pluijm hetzelfde patroon als bij het gewone boek. ‘Nog geen 4 procent van mijn omzet komt uit het ebook. Van Nispen: ‘In Amerika en Engeland loopt de omzet uit het ebook zelfs terug. Het is goed dat het boekenvak – op aandringen van de minister – nu met cijfers gaat komen. Ik twijfel er niet aan dat het goed af gaat lopen. Mark my words: we krijgen gelijk met het handhaven van de VBP.’Peperkamp: ‘Het wordt wel een behoorlijk klus. Het vak is in transitie. En er is echt iets aan de hand op het gebied van lezen, leesbevordering en ongeletterdheid. De minister geeft niet voor niets 50 miljoen aan de leesbevordering.’

Maarten Asscher: ‘De VBP is een onderdeel van het cultuurbeleid. Centraal staat het doel dat het middel, VBP, heiligt. Het is moeilijk het eindstation te formuleren.' Carla de Rooi, afdeling boek en bibliotheek OCW: ‘Het is de eerste keer dat de interne subsidiering onder de loep wordt genomen.’ Spijkers: ‘De cijfers zijn concurrentiegevoelig. Je kunt bewijzen dat de VBP er moet zijn, maar even goed kun je bewijzen dat de VBP er niet moet zijn. Het hangt af van je houding.’ Derks: ‘Het onderzoek gebeurt op basis van geanonimiseerde bestanden.’ Bousie: ‘Het onderzoek moet de effectiviteit van het instrument VBP aantonen. Daar moet het zich op concentreren.’

Peperkamp: ‘Het expertisebureau moet ook de internationale situatie uitzoeken.’ Derks: ‘De minister gaat de kruissubsidiering (laten) onderzoeken.’ Wie gaat eigenlijk het onderzoek uitvoeren? Van Sinderen: ‘Ik ga ’t niet doen. Het Planbureau wordt genoemd, maar ik weet niet of zij er zin in hebben.’ Peperkamp: ‘Je komt waarschijnlijk uit op bureaus als Dialogic. De VBP staat hoog op de agenda van minister Bussemaker, ze wijdde er een brief van maar liefst 29 kantjes aan. Graag wil ik ook memoreren dat we voor het eerst sinds 2005 een debat voeren over de VBP, dat is het vermelden waard.’   

Gerlien van Dalen, directeur Stichting Lezen: ‘Vergeten we niet de werking in de bibliotheken en het onderwijs. Het gaat om cultuur en geletterdheid, het economische is maar een aspect.’ Marja Verlijsdonk, heeft tien jaar bij de Raad voor Cultuur gewerkt: ‘Neem die evaluatieplicht van de VBP serieus, vooral vanwege de politiek. Voordat je het weet staat er een nieuwe Zijlstra op.’

Tags

Reageren