Op stap met Napoleon: na 100 dagen, de kanonnen van Waterloo (14)

Eindelijk weg uit 'de coulissen van Parijs'

Het is in 2015 precies 200 jaar geleden dat Napoleon Bonaparte in Waterloo werd verslagen. In deze blogreeks gaat Joeri Mertens, met de Gazette van Gend en de mémoires van de Chateaubriand in de hand, op zoek naar Vlaamse sporen die het verhaal van de geallieerden vertellen. Vandaag staan we voor het plotse einde van Napoleon in Waterloo en ook het einde van onze wandeling door het Gent van Louis XVIII.

Waterloo, één dag het centrum van Europa

Tegen mei 1815 voelde iedereen dat de spanning steeg en de vijandelijkheden niet lang meer zouden uitblijven. "Den prins van Broglie, bisschop van Gend, heeft door een mandement openbaere gebeden ingestelt, om den hemelschen zegen af te smeeken over de wapenen van het groot verbond van Europa tegen den verdrukker der volkeren." (Gazette van Gend, 29 mei 1815). De eerste schermutselingen begonnen op 15 juni tussen Thuin en Charleroi.

Dan gaat het plotseling snel. Niemand schijnt verwacht te hebben dat de veldslag van Waterloo op 18 juni 1815 de ondergang van Napoleon zou betekenen. Naar eigen zeggen wandelde de Chateaubriand die middag buiten de Brusselse poort en hoorde hij het bulderen van de artillerie tot in Gent. Zijn gedachten dwalen af naar de duizenden slachtoffers. "Le 18 juin 1815, vers midi, je sortis de Gand par la porte de Bruxelles ; j'allai seul achever ma promenade sur la grande route. Un vent du sud s'étant levé m'apporta plus distinctement le bruit de l'artillerie. Cette grande bataille, encore sans nom, dont j'écoutais les échos au pied d'un peuplier, et dont une horloge de village venait de sonner les funérailles inconnues, était la bataille de Waterloo !" Er ontstaat chaos in Gent! Berichten spreken van een overwinning voor Napoleon en de keizer zou Brussel binnen getrokken zijn. Dan kwam het bevrijdende bericht aan bij de Franse regering in ballingschap: "Le 19 juin, à une heure du matin, une lettre de M. Pozzo, transmise au Roi par estafette, rétablit la vérité des faits. Bonaparte n'était point entré dans Bruxelles ; il avait décidément perdu la bataille de Waterloo."

Iedereen was verrast door wat er op 18 juni gebeurde, getuige de Gazette van die dag: “Heden op den middag, naer dat een deel onzer Gazette reeds was gedrukt, word ons door het luyden der triumph-klokke aengekondigt de volgende hoogst-aengenaeme tydinge: "Den hertog van Wellington, heeft gisteren 18 den volkomensten, meest-betwisten, roemweirdigsten en misschien meest-beslissende zegeprael behaelt, waer van de historie gewag maekt. Den tyran en de vyand van Vrankryk zyn overwonnen naer een gevecht van negen uren. Den vyand is in volkomende nederlaege; hy heeft zyne artillerie verloren en zal waerschynlyk voor het eynde van den dag het overschot van zyn leger verliezen. Den generael Verdamme is gesneuveld en verscheyde andere generaels zyn gevangen genomen."

Gent, terug een gewone provinciestad

Zodra de overwinning van Wellington bekend raakte, kwam de volledige Gentse bevolking op de been. Op 22 juni, op de middag, werd in de kathedraal het Te Deum gezongen. Nog dezelfde dag vertrekt Louis XVIII uit Gent: "Z.M. de koning van Vrankryk, die omtrent dry maenden onze stad met zyne tegenwoordigheyd heeft vereert, en ook ontwyffelbaere bewyzen van de toegenegenheyd der gentenaers ontfangen heeft, is dezen voormiddag om elf uren vertrokken, om zig over Geeraerdsbergen nae Bergen in Henegauw te begeven, en om vervolgens zyn koningryk te naederen, alwaer hy niet lang zal wachten van binnen te treden" (Gazette van 22 juni 1815). De hertog de Berry en graaf d’Artois waren al vertrokken op 21 juni net als de internationale gezanten. De glans van het Franse Hof werd al gauw vervangen door de grauwe realiteit van gewonde soldaten die reeds op 27 juni aankwamen in de stad.

Op 23 juni doet Napoleon Bonaparte afstand van de troon ten voordele van zijn zoon. De Gazette van Gend, die de 100 dagen van Louis XVIII van nabij volgde meldde een laatste keer over de vorst: Gend den 13 july Eergisteren avond om negen uren en half wierd ons, door het geluyd der triumph-klokke en door de losbrandinge van het geschut onzer wallen, de volkomen bevestiginge aengekondigt van de overgave van Parys en van den plechtigen intrede van Z.M. Louis XVIII.

Het einde van de 100 dagen van Louis XVIII, meteen ook het einde van deze blogreeks

Hiermee eindigt onze blogreeks over een weinig vertelde geschiedenis. We verhaalden van Louis XVIII, koning van Frankrijk, en het Franse Hof die op de vlucht sloegen voor Napoleon Bonaparte na diens terugkeer van Elba. We waren getuigen van hoe de vorst reisde door het Koninkrijk der Nederlanden en uiteindelijk een veilige haven vond in Gent. Er werd verteld over bannelingen, regeringswerk, het hofleven, feesten en koninklijke bezoeken aan het Koninklijk paleis te Gent. Er was topoverleg, militaire actie en frustratie over een ingedommelde gaststad. Voor even schitterde Gent als de hoofdstad van Frankrijk, ook al vonden sommigen het niet meer dan 'een vestiaire achter de coulissen van Parijs'.

Bronnen

Stad Gent, De Zwarte Doos, Stadsarchief, Gazette van Gend, en annoncen ofte waerschouwinges-blad, met autorisatie van zyne majesteyt den koning van de Nederlanden, 1815.

De Chateaubriand, Mémoires d’Outretombe.

http://literairgent.be/lexicon/auteurs/de-chateaubriand-francois-rene/(geraadpleegd op 26 augustus 2015).

Stad Gent, De Zwarte Doos, Stadsarchief, Prent Brusselse poort, 1820-23, inventarisnr. SAG_IC_AG_W_091.