Volkstuinen

De volkstuin als lusthof Vlucht naar buiten

Urban farming Hipsters en haverwortels

Berlijn Tempelhof Van startbaan naar moestuin

ITIN Social

  • Gerard Verbeek
  • Truus Gerritsen
  • Ans Hazenbrouck

Nog geen reacties

Volkstuinen

Introduction

De volkstuin als lusthof

In zekere bestaat de volkstuin al zo lang als er steden zijn. Al in de Oudheid bewerkten stadsbewoners stukjes land aan de rand of net buiten de stad om groente en fruit op te verbouwen. 
In de Middeleeuwen verbouwden vooral geestelijken en edelen voor eigen gebruik groenten bij kloosters en kastelen. In Nederland ontstonden er in de steden volkstuincomplexen in de zeventiende eeuw. Particulieren kochten met elkaar stukken land buiten of aan de rand van de stad. De grond werd opgedeeld in percelen en het beheer van het complex werd door de gebruikers gezamenlijk onderhouden. Dit soort volkstuinderijen werden bekend als ‘laanorganisaties’. Het waren met name gegoede burgers die niet vermogend genoeg waren om een buitenhuis te kopen zoals de hogere burgerij wel kon, maar wel genoeg te besteden hadden om een tuinperceel in de stad te kopen.

De moderne volkstuin is ontstaan als gevolg van de Industriële Revolutie van de negentiende eeuw. Door de toename van het aantal arbeiders in de steden ontstond er een grote onderlaag van armen die los waren komen te staan van het vroegere leven dat vaak geworteld was in het platteland en de landbouw. Instellingen als de Nederlandse Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen meenden het 'algemeen volksgeluk' van de stedelijke arbeiders te vergroten door deze weer in contact met het natuurlijke en ‘organische’ te brengen. Een eigen groentetuin zou de arbeiders een mate van orde, regelmaat en toewijding bijbrengen en bovendien weghouden van verfoeilijke zaken zoals de kroeg, moreel verval en huiselijk geweld. Met de behoefte om de drukte en vervuiling van de stad te ontvluchtten groeide het aantal volkstuinen in West-Europa gedurende de negentiende eeuw. Met name tijdens en na de Eerste Wereldoorlog steeg het aantal en vooral het belang van het aantal volkstuinen enorm. Door de voedselschaarste kreeg de volkstuin naast haar verstrooiende functie ook een steeds belangrijkere invulling als voedselvoorziening. Na de oorlog verschoof de nadruk op de onderlaag van de samenleving: ook de middenklasse was steeds meer te vinden in het alsmaar groeiende aantal volkstuinen. Als ware het landgoederen in het klein verschenen er in de volkstuinen tuinhuisjes, gazons en bloemperken. Sinds de Tweede Wereldoorlog is de volkstuin steeds meer een afspiegeling van de maatschappij waar mensen uit alle bevolkingslagen elkaar vinden in een gedeelde interesse en behoefte. 

Urban farming

De volkstuin vervulde na de Tweede Wereldoorlog vooral de rol van ‘buitenplaats voor de kleine man’. Hij bleef in contact met de natuur, deed sociale contacten op en kon met een succesvolle oogst een beetje variatie inbrengen in de ietwat eentonige naoorlogse maaltijd. De overheid voerde tijdens deze jaren van wederopbouw een landbouwbeleidbeleid dat draaide om zo hoog mogelijke voedselproductie tegen zo laag mogelijke prijzen. De burger hield dan meer geld over voor consumptiegoederen en stimuleerde hiermee de economie. Tegenwoordig borduren we nog steeds voor op dit beleid waardoor we meer voedsel produceren dan we magen kunnen vullen. Het gevolg is grootschalige milieuschade, bodemdepletie en waterverspilling. Verschuivingen in ons denken over voedsel geven in toenemende mate een indicatie van een groeiende behoefte naar een maatschappij die meer gericht is op toegespitste en verantwoorde voedselconsumptie.

Nergens anders is deze trend zo zichtbaar als in de volkstuin van de afgelopen jaren. Waar de volkstuin tien jaar geleden nog voornamelijk het terrein was van de gepensioneerde middenstander die wat tomaten en komkommers verbouwde, is het tegenwoordig ook een populaire plek voor stedelijke hipsters en wereldverbeteraars. Vergeten groeten zoals pastinaak en de haverwortel worden weer volop geteelt en vinden zelfs hun weg van de volkstuin naar de markt. Kleine biologische supermarkten komen op die uitsluitend verse producten verkopen afkomstig uit kleinschalige tuinbouw. Deze voorzichtige verschuiving in de voedselproductie maakt onderdeel uit van een grotere “voedselrevolutie”. De groeiende behoefte aan biologische en gezonde producten onder veel mensen zijn uitingen van een verschuiving in de manier van denken over denken over voedselconsumptie en productie. Wie weet zal de toekomst van voedselproductie zich voornamelijk in de steden afspelen en heeft “urban farming” de functie van het platteland als voornaamste vorm van voedselproductie overgenomen.  

Berlijn Tempelhof

Waar in 1947 duizenden Amerikaanse vliegtuigen het afgescheiden West-Berlijn van voedsel voorzagen tijdens de blokkade door de Sovjets, worden anno 2016 groenten en tuinkruiden gekweekt. Op het in 2008 gesloten vliegveld Tempelhof hebben Berlijners zelf teeltbakken aangelegd met oude materialen en pallets uit de buurt. Omdat niemand weet hoeveel munitie er nog in de grond zit is het niet toegestaan in de grond te telen. De bescheiden opbrengst uit de tuintjes is dan ook voor velen niet het belangrijkst. Het project draait voornamelijk om het sociale contact en de drang naar het natuurlijke in een stedelijke omgeving. De volkstuinders regelen samen de watertoevoer van de in buurtjes ingedeelde volkstuinen. Op de twee landingsbanen, die nog altijd langs de geïmproviseerde volkstuin liggen, razen mensen op windskateboards en vreemd uitgedoste fietsen voorbij. Het geheel ademt een vrije en prettige sfeer te midden van de drukte van de grote stad. Als een collectieve buitenplaats trekken de Berlijners naar het voormalige vliegveld waar zoveel van de gewelddadige geschiedenis van de stad ligt, maar waar nu de natuur en de stad hand in hand gaan.  

©Ana Lisa Alperovich

http://inhabitat.com/a-community-garden-blooms-at-berlins-abandoned-tempelhof-

Meer informatie en downloaden van de route:

Circa:
Nee

Adres

Maliesingel
3582AA Utrecht
Nederland

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 1