Hoe kwam het Outsider Art Museum tot stand?

Het Amsterdamse Hermitage moet het hebben van samenwerking, want het heeft geen eigen collectie. Zo kwamen de schuttersstukken van het Rijksmuseum en het Amsterdam Museum de Hermitage binnen. Vanuit deze manier van opereren  ontstond ook het Outsider Art Museum.

Hierover vertelden de drie initiatiefnemers meer op de dag voor de officiële opening door Koningin Máxima. Dat waren Hans Looijen, Eelco Damen en Cathelijne Broere.

Innerlijke stem

Hans Looijen was al directeur van het Dolhuys, het museum over de historie van de geestelijke gezondheidszorg  in Haarlem, en is nu ook artistiek en zakelijk leider van het nieuwe museum. Het Dolhuys heeft ook tentoonstellingen van outsider art en is actief verzamelaar sinds 2012. Het is kunst gemaakt door buitenbeentjes, outsiders, mensen met een verstandelijke beperking, mensen die in de verslavingszorg zitten of in de psychiatrische inrichting.

Looijen: “Het  startpunt van de Outsider Art kunnen we situeren in 1905 met het werk van de ‘naïeve schilder’ Henri Rousseau. Een andere ‘grondlegger’ is Jean Dubuffet met zijn ‘Art Brut’.  Belangrijk is dat de kunstenaar een ‘innerlijke stem’ volgt, die zich niets aantrekt van opvattingen of richtlijnen over kunst.  De kunstenaar is vrij, bepaalt zelf wat hij tekent of schildert.”

Historische doorbraak

De grootste Nederlandse Outsider kunstenaar is Willem van Genk uit Den Haag.  Zijn kunst is echte outsider kunst: het staat buiten de officiële kunsttraditie, en wordt er ook niet door beïnvloed. De historische doorbraak van Outsider Art vond zeer recent plaats: voor de Biënnale van Venetië van 2013 koos curator Massimiliano Giono onder de titel ‘Het Encyclopedisch Paleis’ 150 Outsider Art artiesten uit meer dan 40 landen. Sinds dat moment hoorde de Outsider Art er bij.     

Hans Looijen wil in het Outsider Art Museum internationale ontwikkelingen in de Outsider Art tonen. En dat plaatsen tegenover het werk dat in Nederland gemaakt wordt. Het gaat om werk van de hoogste kwaliteit. Nu, bij de eerste tentoonstelling, die Máxima opende, is er prachtig Japans werk. Omgeven door even prachtig werk van Nederlandse kunstenaars.

De Nederlandse stichting Collectie De Stadshof verzamelt en bevordert al 25 jaar outsiderkunst, art brut en naïeve kunst, kunstwerken die gemaakt zijn buiten het officiële kunstcircuit. De collectie is sinds 2002 te gast in Museum Dr. Guislain in Gent. Zie ook: http://www.outsiderart.nl/

Oude vrouwen

Eelco Damen, bestuursvoorzitter van zorgorganisatie Cordaan, maakte Cathelijne Broere, directeur van de Hermitage Amsterdam, in het voorjaar van 2015 attent op een vrijkomende ruimte in het Museum die mogelijk ingericht zou kunnen worden met Outsider Kunst. Ze spraken af na haar vakantie, zomer 2015, verder te praten. Eenmaal terug van vakantie, in september had Broere een paar ingevingen gekregen die het initiële idee behoorlijk te buiten gingen: als er op het een andere plaats in het gebouw wat gepast en geschoven ging worden, was er een echt flink nieuw Museum mogelijk. Ze vertelde het Damen, en Hans Looijen die er inmiddels ook bijgekomen was. Het idee werd voortvarend aangepakt en uitgewerkt en nu is het er: het Amsterdamse Outsider Art Museum.

Damen vertelt het in de Oude Kerkzaal van het gebouw. De Diakonie zette het gebouw in 1683 neer om oude vrouwen die nergens anders terecht konden, te verzorgen. Damen: “Dat waren toen de outsiders.” Veel mensen worden door zorgorganisatie Cordaan behandeld vanuit de optiek van hun beperking.  Damen wil graag vanuit een andere optiek kijken: wat kunnen de mensen nog wel? “Mensen kunnen vaak meer dan we ooit gedacht hadden. Dat wordt gestimuleerd in onze dagbesteding . Onze mensen kunnen actief worden in de ateliers van de Hermitage. We kunnen zelfs kijken of we een programma kunnen maken voor demente ouderen.”

De crème de la crème

Nu zijn er al programma’s voor kinderen en voor jonge outsidertalenten. Na het bekijken van de nog niet geopende tentoonstelling – heel mooi - maken we een wandelingetje naar de ateliers. We komen eerst bij de Artotheek. De schilderijen staan keurig verticaal in het gelid. Voor een schappelijk bedrag kun je zo’n schilderij voor een periode in huis halen. We lopen door en komen in de Outsider Art Galerie waar werk van Amsterdamse Outsider kunstenaars hangt.

Galeriehouder Bert Schoonhoven vertelt er met enthousiasme over. “Vijfentwintig jaar geleden begonnen we ermee in een galerie op de Weteringschans. We verzamelden onafhankelijke kunst van mensen met een verstandelijke beperking.  Het Singer Museum in Laren durfde het op gegeven moment aan een eerste grote expositie van deze kunst te houden. Die expositie was bijzonder succesvol. Wij hebben hier de crème de la crème van de Amsterdamse outsider kunstenaars.”

Een werk voor de Koningin

Voor de komende expositie zijn dat onder meer Evert Panis, Arthur Prins en Jair Aa. Schoonhoven: “Alles is te koop. We hebben drie maal per jaar een wisselexpositie. Iedere laatste vrijdag van de maand, van 20.00 tot 21.00 uur  hebben we Outsider Art TV, te zien op de Amsterdamse zender Salto 1. Onze kunstenaars geven ook workshops. Daarbij wordt samengewerkt met de AHK en de Rietveld Academie.”

We lopen verder, naar de ateliers voor de jonge talenten. Een stuk of drie zijn flink aan de slag. De begeleidster: “Alle kunstenaars hebben hun eigen specialisatie. Vaak zitten ze op een vaste plek. Sommigen maken grote schilderijen, anderen kleiner werk. We leren ze nieuwe technieken en werken met andere materialen. Nu zijn ze bezig met een werk voor de Koningin. “

foto: NOS

Tags

Reageren