Exiles | Wall van Josef Koudelka in Nederlands Fotomuseum

Exiles | Wall is de eerste tentoonstelling van de legendarische fotograaf Josef Koudelka in Nederland sinds veertig jaar. Koudelka’s bewogen leven is in grote mate bepalend geweest voor de thematiek in zijn fotografie.

In 1970 ontvluchtte hij zijn geboorteland Tsjechoslowakije vanwege het communistische regime en leefde daarna ruim twintig jaar in ballingschap. In die periode zwierf hij al fotograferend in Europa en sloot hij zich aan bij het fotoagentschap Magnum Photos.

Verbanning, uitsluiting en onderdrukking

Zijn levenswijze, de landschappen die hij doorkruiste en zijn ontmoetingen met mensen hebben zich vertaald naar een heel eigen fotografische stijl waaruit een gevoel van leegte, verlies en desoriëntatie spreekt. 

Twee projecten waarin dit duidelijk naar voren komt zijn Exiles en Wall. Exiles vormt de neerslag van zijn twintig jaar lange zwerftocht door Europa. Voor het project Wall fotografeerde hij vanaf 2007 de impact van de muur tussen Israel en de Westelijke Jordaanoever op het landschap.

Hoewel deze projecten in andere tijden en op verschillende plekken tot stand zijn gekomen, staan dezelfde thema’s centraal: verbanning, uitsluiting en onderdrukking. Vanwege deze sterke inhoudelijke relatie worden deze projecten – voor het eerst – samen gepresenteerd in het Nederlands Fotomuseum.

Praagse invasie

De tentoonstelling biedt daarmee niet alleen inzicht in het werk van deze uitzonderlijke fotograaf, maar is ook bedoeld als reflectie op onze tijd waarin migratie en het bouwen van muren tussen volkeren aan de orde van de dag zijn.

Met het fotoverslag van de brute invasie van Praag door de Sovjettroepen in 1968 ontving Josef Koudelka (1938, genaturaliseerd Frans) wereldfaam. De serie werd het land uitgesmokkeld en gepubliceerd in internationale media en bekroond met de Robert Capa Award. Koudelka’s naam moest vanwege zijn eigen veiligheid en die van zijn familie aanvankelijk geheim blijven.

Hij ontvluchtte zijn land in 1970 en bleef daarna een lange tijd stateloos. In die periode maakte hij reizen door heel West-Europa en fotografeerde hij mensen, plekken en landschappen. In 1988 verscheen een selectie van foto’s uit deze periode in het fotoboek Exiles. Dat op een krachtige manier uitdrukking geeft. In de tentoonstelling is een ruime selectie uit de derde editie van Exiles (gepubliceerd in 2014)  te zien.   

De muur in Israel

In 2008 werd Koudelka samen met elf andere fotografen uitgenodigd om deel te nemen aan het fotografieproject This Place. Dit project was bedoeld om een beeld van Israel te scheppen voorbij de dagelijkse politieke realiteit. Koudelka raakte onder de indruk van de enorme muur die de Israelische regering had gebouwd tussen Israel en de Westelijke Jordaanoever.

Tijdens het fotograferen bezocht hij beide kanten van de muur. Hij koos ervoor om panoramafoto’s te maken van de muur die aan zouden sluiten bij zijn eerdere fotoprojecten over het aangetast landschap in Europa en waarover hij al een aantal boeken had gepubliceerd. De opnamen van de muur zijn voor hem in eerste instantie landschapsfoto’s, die de verwoesting van het voor velen ‘heilige land’ tonen.

In de confrontatie met de muur resoneert ook zijn eigen, persoonlijke geschiedenis, hoewel Koudelka in de tijd dat hij nog in Tsjechoslowakije woonde de zwaar bewaakte grens tussen Oost- en West-Europa noot heeft gezien. Het was te gevaarlijk om daar zelfs maar in de buurt te komen.  

Koudelka neemt met deze fotoserie geen politiek standpunt in. Eerder staat de muur in deze foto’s symbool voor een manier van denken en omgaan met conflicten die de moderne tijd typeert. Graag citeert Koudelka een grafitti-tekst die hij ergens op de muur aantrof: ‘One wall, two prisons’.

Leporello

De uitgebreide panoramische fotoserie wordt gepresenteerd in de vorm van een leporello, een handgemaakt harmonicaboek waarin 35 foto’s als lange strook van 22 meter aan elkaar zijn gemonteerd. Deze presentatievorm versterkt het idee van een gesloten muur. In een andere zaal worden dezelfde panoramabeelden groot geprojecteerd, waardoor de bezoeker een meer fysieke relatie tot de muur en het landschap kan ervaren.

Koudelka is een fotograaf die zijn werk het liefst in boekvorm presenteert. Voordat hij een definitieve vorm van een boek vaststelt, maakt hij verschillende kleine modellen of dummies om een indruk te krijgen van hun werking. Hij werkt eindeloos aan de keuze en volgorde van de foto’s. In deze tentoonstelling is een tiental van deze dummies, die hij recent heeft gemaakt, te zien.

https://www.nederlandsfotomuseum.nl/tentoonstelling/koudelka/

 

Datum:
17 september 2016 / 15 januari 2017
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0