Het historische landschap van de Floral Art Route 2017

André Russcher neemt u mee in zijn persoonlijke en historische impressies van het Waterlinie- en Stellinglandschap waar we doorheen trekken op de Floral Art Route 2017.

Het dorp ‘Abecenwalde’, alias Abcoude wordt voor het eerst genoemd in 1085. Deels beschermd dorpsgezicht en dat is ook niet verwonderlijk gezien de fraaie ligging aan de riviertjes ’t Gein, de Angstel en de tientallen Rijksmonumenten die het dorp rijk is en waarvan het Fort bij Abcoude (1887) één van de blikvangers is. 

Het oudste landfort van de Stelling van Amsterdam heeft dienstgedaan tot vlak na WO I en is voor een groot deel nog gebouwd met karakteristieke rode bakstenen. Vanuit Abcoude kronkelt het riviertje het Gein zich een weg door het polderlandschap met aan beide kanten een bochtig weggetje waarover de wandel- en fietsroute Floral Art 2017 zijn weg vervolgt, langs het prachtige monumentale voormalige station (1871), nu Hotel de Witte Dame.

Mondriaanmolen

In een bocht verderop staat de Oostzijdse Molen (1874), ook wel Mondriaanmolen genoemd op een schilderachtige plek, en dat had Piet Mondriaan goed gezien, hij was er rond 1905 een graag geziene gast en schilderde molen en omgeving meermaals. De molen bemaalt samen met Broekzijdse molen (1641) aan de overkant de omliggende polders.

Nabij de Mondriaanmolen zien we aan beide oevers monumentaal reliëf in het landschap, de Batterijen aan het Gein. Het riviertje vormde een strategische plek en daarom zijn op beide oevers al begin 19e eeuw, ten tijde van de Bataafse Republiek, verdedigingswerken aangebracht als bescherming tijdens de oorlogen met Napoleon en Engeland. Ze waren onderdeel van de voorloper van de Stelling van Amsterdam die we nu Posten van Krayenhoff noemen.

Nog opvallender reliëf in plat polderland is iets verderop te zien: de Liniewal Geindijk-Nigtevecht. De dijk van 1,2 kilometer lang diende als verbinding voor manschappen en materieel tussen de Batterijen aan het Gein en het Fort bij Nigtevecht maar uiteraard ook letterlijk als dijk waarvoor de polders onder water konden worden gezet om de vijand tegen te houden.

Liniewal

De Liniewal recht de rug fier omhoog in het platte land en baant zich een weg naar het oosten. Helemaal aan het eind, vlak voordat het Fort bij Nigtevecht (1904) wordt bereikt, laat de dijk nog even zijn tanden zien. Van afstand lijkt het inderdaad een slecht gebit met een rijtje enorme tanden van beton die uit de dijk steken.

Het is een nevenbatterij, een betonnen opstelling voor zwaar geschut als extra verdediging van het fort wat het toenmalige Merwedekanaal (later Amsterdam-Rijnkanaal) en de inlaten van de plaatselijke waterleiding moest verdedigen. In oorlogstijd waren er ongeveer driehonderd man gelegerd, maar uiteindelijk is er nooit een schot gelost.

De wandelroute gaat na een rondje om het fort langs de Liniedijk terug naar Abcoude. Fietsers gaan verder langs het Amsterdam-Rijnkanaal, opvolger van het in de jaren 1930 aangepaste en uitgebreide Merwedekanaal. Saillant detail: deze aanpassing was volgens plan van de Utrechtse ingenieur Anton Mussert die later leider van de NSB zou worden en met de Duitse bezetting samenwerkte.

Fort bij Abcoude

Dwars door de polder Baambrugge-Oostzijds wordt Baambrugge bereikt. Nog zo’n fraai beschermd dorpsgezicht met vele tientallen Rijksmonumenten zoals het Oude Raadhuis, de brug over de Angstel en de Hervormde kerk met de karakteristieke zuilen, direct aan de fietsroute. Vlak buiten het dorp kan de verkorte route worden genomen over De Horn, een 3km lang schilderachtig landweggetje tussen de polders het Hoogland en het Groenland.

Halverwege ligt schilderachtig molen ’t Hoog- en Groenland (1680). Vermoed wordt dat de voorganger van de molen is verwoest in 1674 door dezelfde beruchte tornado die de Domkerk in Utrecht heeft verwoest. De Horn eindigt op de Winkeldijk bij Abcoude, en iets verderop eindigt de route weer bij het Fort bij Abcoude.

Terug naar de lange route: deze vervolgt zijn weg na Baambrugge op de (Baambrugse) Zuwe, na de onderdoorgang bij de A2 een smalle weg op een oude veenontginningsaswelke diende als scheiding tussen twee veenontginningskavels. Hij loopt dwars door de Vinkeveense Plassen tot Vinkeveen en is aan beide kanten volgebouwd met villa’s, vandaar de bijnaam ‘millionaire’s mile’ .

Vinkeveense Plassen

Vinkeveen is één van de lintdorpen die zijn ontstaan aan de ronde watergang in het ronde veen’eiland’ tussen de Amstel, Oude Waver en Kromme Mijdrecht. Vanaf de 17e eeuw werd hier veen ontgonnen t.b.v. brandstofvoorziening van Amsterdam. Grote plassengebieden ontstonden door afslag van oevers van met water gevulde pet- op trekgaten.

Veel is later weer ingepolderd tot landbouwgebied, maar de Vinkeveense Plassen zijn blijven bestaan. Leuk detail bij fietsknooppunt 44 is een (replica van) een historische ‘Scheydtpaal’, een 18e eeuwse grensaanafbakening tussen Utrecht en Holland. De route volgt de Botsholsedijk met aan de linkerkant de 6 (!) meter diepe grote groene badkuip Polder Groot Mijdrecht (drooggelegd: 1879).

Het contrast met het unieke Middeleeuwse cultuurlandschap van polder De Ronde Hoep, aan de andere kant van het riviertje is goed te zien als de route verderop de Waver volgt richting het Fort in de Botshol (1895),  verstopt tussende resten van een 18e eeuws deels afgegegraven veengebied. Alleen groene aarden wallen zijn er te zien, want het omliggende gebied was al zo slecht begaanbaar dat eerst op andere forten bomvrije kazernes zijn gebouwd en het er hier uiteindelijk niet van gekomen.

De Stokkelaarsbrug

Inmiddels is de Stelling van Amsterdam dus weer bereikt en gaat de route verder langs het riviertje de Winkelover de 15e eeuwse Winkeldijk.Veel historie onderweg is te zien, zoals(de) Stokkelaarsbrug, Nellensteinse brug,de Proostdijersluis, enkele fraaie monumentale hoeves, buitenplaatsen en een tot woonhuis herbestemde watermolenromp.

Vlak voordat de A2 de route kruist, ligt het Fort aan de Winkel (1895). Ook dit fort bestaat geheel uit aarden wallen en is nooit helemaal voltooid met een bomvrije kazerne. Het ligt prachtig verscholen en heeft tot 2015 gediend als een camping voor (oud) militairen aan de Winkeldijk en daarmee de route eindigt verderop weer bij het Fort bij Abcoude.

Deze impressie van het historische Waterlinie- en Stellinglandschap waarin de Floral Art Route 2017 zich uitrolt, is geschreven door André Russcher voor V6, dat het landschap tussen de forten weer tot leven wekt met verhalen. V6 is een samenwerking met verhalenplatform www.ifthenisnow.eu en mede mogelijk gemaakt door de Provincie Utrecht.