Domburg en Zoutelande als inspiratie

Vorige week donderdag hadden we een perspreview van twee exposities in het Gemeentemuseum in het kader van het feestjaar Aan Zee. De ene heette Aan Zee en de andere De Haagse School op Scheveningen.

Laura Stamps, die de eerste tentoonstelling had samengesteld, vertelde hoe het allemaal gekomen was. Het begon met Jan Toorop die in 1885 voor het eerst in Domburg / Walcheren kwam. Hoewel hij in Amsterdam woonde was hij elke zomer aan de Zeeuwse kust. Hij hield van de duinen en het strand en ook wat er net achter lag: de grillige bomen van De Manteling, het bos achter de duinen.

Stipjesschilderijen

Vanaf 1903 wordt hij een spilfiguur in een kunstenaarsgemeenschap. Daar behoorde ook de kunstenaar met de gouden duimen bij, dokter Johan Georg Mezger, een Amsterdamse slagerszoon die met zijn bijzondere massages mensen uit heel Europa trok die last hadden van stijfheid of gewrichtsproblemen.

In Brussel had Toorop het pointillisme opgepikt, het maken van een schilderij door middel van stipjes. Hij gaf er zijn eigen draai aan en maakte de stipjes wat groter en zette af en toe ook een streep. Het pointillisme was divisionisme geworden. Hij maakte prachtige schilderijen van het vibrerende Zeeuwse zonlicht, zoals ‘Zee en Duin bij Zoutelande’ en ‘Zee en Duinen te Domburg’.

Zeeuwse meisjes

Want dat was de reden dat Zeeland, en speciaal Domburg en Zoutelande zo trok: dat speciale licht. Ferdinand Hart Nibbrig maakte in dezelfde stijl, ook als eerbetoon aan Toorop , ‘Zoutelande’, waarin je het prachtige brede gele strand, de groene duinen links, de trillend blauwe zee rechts en de trillend rose-blauwe lucht erboven ziet.

Net als Toorop schildert Hart Nibbrig twee Zeeuwse meisjes, rechtsvoor, de meisjes zijn wat ouder dan de Zeeuwse meisjes van Toorop die zich linksvoor bevinden. Mondriaan kwam erbij doordat hij aan de praat raakte met Toorop bij de opening van een tentoonstelling, die hem aanraadde een keer een kijkje te nemen.

Villa Loverendale

Dat deed hij. Hij ging op bezoek bij de dames Jacoba van Heemskerck en Marie Tak van Poortvliet die in Villa Loverendale woonden. In de tuin hadden ze een appelboom. Daar maakte Mondriaan een tekening van. ’s Avonds stond de appelboom in een ander licht en dat wilde hij ook vastleggen. We zien op de tentoonstelling een aantal versies van de appelboom.

Het begon met een tekening, vervolgens werd de boom rood met een blauwe lucht eromheen, en in een laatste versie was hij al op weg naar de abstractie, een boom in paarsblauw met ronde en ovalen lijnen.  Een aantal kunstenaars had een hang naar het spirituele. Met name Mondriaan en Jacoba van Heemskerck: zij werden lid van de Theosofische Vereniging.

Zeeuwse boer

Charley, de dochter van Jan Toorop, was ook vaak van de partij. Ook zij nam plaats in de natuur achter de ezel. Zij maakte aquarelletjes. Jan Toorop wilde, net als Mondriaan ‘het geestelijke’ verbeelden, maar hij kwam uit bij het katholicisme. We zien een mooie kop van de Zeeuwse boer Pier Jilles met de toren van Westkapelle op de achtergrond en dezelfde Pier met een verbeelde gotische voorgevel van een kerk erachter.

Als Toorop in 1909 naar Nijmegen verhuist vanwege zijn verloving met Miek Janssen wordt hij zelfs extreem katholiek. Het is afgelopen met de spontane invallen en de vrije improvisatie. In het eenmalige magazine van de exposities met de titel ‘Aan Zee’ zien we voorin een mooie zwart-wit foto van de meeste betrokkenen van de Domburgse kunstenaarsgemeenschap voor het houten tentoonstellingsgebouwtje dat Toorop in Domburg had laten optrekken en dat in 1922 door een winterstorm omver werd geblazen.

Lees het Magazine voor allerhande achtergrondinformatie. Onder andere het verhaal dat Mondriaan door zijn verblijf in Zeeland/Domburg de weg insloeg die leidde tot zijn unieke abstracte werken.

Stephan Vanfleteren

Stephan Vanfleteren, de Belgische fotograaf, ging ook rondkijken op basis van de werken van de kunstenaarsgemeenschap. Het resultaat zijn foto’s met een schilderachtig karakter, van de golven, de kalme zee, de duinen en de kromgetrokken bomen. Hij liet zelfs (enige)  kleur toe in deze foto’s.

In de andere expositie, ‘De Haagse School op Scheveningen’ zien we werken waarin het Scheveningse strand centraal staat. Jacob Maris legde de ploeterende vissers vast, zijn broer Willem de ezels die plezierritjes maken, Mauve maakte een prachtig schilderij van een bomschuit die door negen paarden op het strand was getrokken. De paarden hijgen uit, met de tong uit hun bek. Maar Mauve schilderde ook elegant geklede badgasten.

Een ding komt telkens terug bij alle schilders: de rijkgeschakeerde luchten waarin het zilvergrijs domineert : de kleur van het Noordzeelicht.

Afbeeldingen

1) Piet Mondriaan (1872-1944) Zeegezicht, 1909 Olieverf op karton 34,5 x 50,5 cm Gemeentemuseum Den Haag, 2) Jan Toorop (1858-1928) Zee en duin bij Zoutelande, 1907 Olieverf over een ondertekening in zwart krijt op karton 47,5 x 61,5 cm Gemeentemuseum Den Haag, 3) Piet Mondriaan (1872-1944) Duin IV, 1909, 4) Piet Mondriaan (1872-1944) Avond; De rode boom, 1908-1910 Olieverf op doek 70 x 99 cm Gemeentemuseum Den Haag, aangekocht van mevrouw M. Tak van Poortvliet, 1933, 5) Stephan Vanfleteren. Uit de serie Terre / Mer, 2018, ©Stephan Vanfleteren, 6) Anton Mauve (1838-1888), Bomschuit op het strand, 1882, Olieverf op doek 115 x 172 cm, Gemeentemuseum Den Haag, Schenking Vrienden van het Gemeentemuseum Den Haag, 1887, 7) Isaac Israels (1865-1934), Ezeltje rijden, ca. 1898-1902, Olieverf op doek 50 x 70 cm, Gemeentemuseum Den Haag. Legaat de heer en mevrouw G.L.F. Philips-van der Willigen, 1942      

https://www.gemeentemuseum.nl/nl/tentoonstellingen/aan-zee https://www.gemeentemuseum.nl/nl/tentoonstellingen/de-haagse-school-op-s... https://www.gemeentemuseum.nl/nl/tentoonstellingen/terre-mer

Datum:
14 juli 2018 / 18 november 2018
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0