Het Staelduinse Bos

Walter van Teeffelen – vrijdag 8 november 2019, 07:06 uur

Horizontal tabs

Beschrijving

Het Staelduinse Bos in Hoek van Holland / 's Gravenzande is een bijzonder mooi loofbos op een van de oudste duinen van Nederland. Om het gebied heen was een enorm moeras. Het gebied werd als eerste bevolkt door Germanen. Daarna kwamen de monniken. Vanuit het Staelduinse Bos gingen de monniken het omringende moeras ontginnen.

Deze duinen waren zogeheten estuariumduinen. De duinen stonden loodrecht op de kust. Na de Germanen en de monniken vestigden zich vissers in het gebied. Zij visten op vis in de Maas, bij voorkeur op zalm. Dat deden ze met netten en fuiken, die bevestigd waren aan staken. Die noemden ze ‘staelen’. Vandaar de naam Staelduinse Bos.

Van Rijckevorsel

Maar het bos kwam pas relatief laat, eerst waren er kleine dennen en struiken. Na 1850 liet de toenmalige eigenaar, Jacobus van Rijckevorsel (1785-1862) bomen, loofbomen, aanplanten op het duin. Het bos was in zijn handen gekomen nadat hij met zijn tweede vrouw getrouwd was, Hendrica van Oosthuyse. Zij was de dochter van de fabrikant Petrus van Oosthuyse. Zijn fabriek draaide zo goed dat hij zich in 1807 wel een landgoed kon permitteren.

Overigens is bijna niets meer over van de bomen die Van Rijckevorsel liet planten. Ze zijn bijna allemaal gerooid. Alle huidige bomen zijn in latere decennia aangeplant. Als je het bos inloopt vanuit het westen doemt al gauw een bunker op. En als je doorloopt zie je er steeds meer, zeker als je doorloopt naar het oostelijk deel.

Bunkers

Met de bouw van de bunkers werd gestart in 1942. De bunkers werden aangelegd in de vorm van een cirkel, met de commandobunker in het midden. Verder waren er manschappenbunkers, munitiebunkers, een hospitaalbunker en bergplaatsen. In totaal ging het om 16 zware bunkers en 7 munitiebunkers. Ook waren er een aantal garages, onder andere voor de auto van de commandant.

Waarom waren die bunkers hier? Hoek van Holland lag op een strategische locatie, aan de monding van de Nieuwe Waterweg, de ‘poort’ naar de Rotterdamse haven. Bij die monding bouwden de Duitsers een Fort. Nadat de slag om Engeland door de Luftwaffe was verloren ontstond er angst bij de Duitsers voor een geallieerde invasie. Men besloot een betonnen verdedigingslinie te bouwen van de Noordkaap tot de Spaanse grens: de Atlantikwall. Daarvan was het Fort Hoek van Holland een belangrijke component.

Thuisbasis van de commandant

De Duitse marine ging de verdedigingslinie aanzienlijk versterken. Zwaar kustgeschut, luchtdoelgeschut en antitankgeschut werd naar Hoek van Holland overgebracht. Het Fort werd opgewaardeerd tot Festung. Het Staelduinse Bos lag in het noordelijke deel van de Festung en op veilige afstand van de kust.

Tijdens de Duitse inval, in de meidagen van 1940, was het Fort op volledige oorlogssterkte. Vanuit het fort werd geschoten op Duitse vliegtuigen die waren uitgeweken van de gevechten bij vliegveld Ockenburgh. Duitse parachutisten en infanteristen zochten in het Staelduinse Bos dekking tegen het geschut uit het vier kilometer verderop gelegen Fort. Het bos werd ook beschoten vanuit batterijen op het eiland Rozenburg. Na de capitulatie werd het bos de thuisbasis van de commandant van de Festung en hoofdkwartieren van diverse legeronderdelen.

Nieuwe bunkers

De Duitsers verloren de oorlog en verdwenen uit het bos. Het complex werd in gebruik genomen door de Koninklijke Marine, die er gedurende de Koude Oorlog munitie opsloeg. Hiertoe werden er tussen 1957 en 1960 zelfs nog nieuwe bunkers gebouwd. Een opschrift met de woorden ‘Gevaar Radioactieve Stoffen’ op één van deze bunkers leidde tot het gerucht dat er kernkoppen zouden zijn opgeslagen. Begin jaren ’80 leidde dit tot diverse protesten. In 1987 werd het bos overgedragen aan het Zuid-Hollands Landschap. De bunkers worden nu bewoond door vleermuizen en zijn daarom niet toegankelijk.

Wel worden er excursies georganiseerd vanuit bezoekerscentrum D’Oude Koestal. Het Staelduinse Bos maakt tegenwoordig deel uit van het Nationaal Park Hollandse Duinen, een aaneengesloten gebied van Hoek van Holland tot Langevelderslag.